رضا پورایمانی - دانشگاه اراک
فائزه یوسفی - دانشگاه اراک

هر ساله مقدار زیادی از انواع کودهای شیمیایی به منظور افزایش تولید محصولات کشاورزی و جبران مواد مغذی و ضروری به خاک اضافه می شود. این کود ها حاوی فلزات سنگین و عناصر پرتوزا هستند و با افزودن آ ن ها به خاک، آلاینده های پرتوزایی محیطی را به مقدار قابل توجهی افزایش می دهند. در این پژوهش ۲۲ نمونه از خاک های کشاورزی و بکر از مناطق مختلف شهرهای اراک و سربند در استان مرکزی جمع آوری گردید. مقادیر فعالیت ویژه هسته های پرتوزای ۲۲۶Ra،۲۳۲Th و ۴۰K با استفاده از روش طیف سنجی پرتوهای گاما و با به کارگیری آشکارساز HPGe با بازدهی ۳۰ درصد تعیین گردید. مقادیر میانگین فعالیت ویژه هسته های پرتوزای ۲۲۶Ra،۲۳۲Th و ۴۰K برای خاک های کشاورزی به ترتیب برابر ۵۴/۴۵، ۰۹/۶۹ و ۷۱/۹۲۶ برای خاک های بکر به ترتیب برابر ۲۶/۳۷،۱۷/۴۳ و ۰۴/۶۰۴ برحسب Bq/kg بدست آمد. میانگین آهنگ دز جذبی در خاک های کشاورزی و بکر به ترتیب ۲۲/۱۰۵ و ۵۹/۷۰ برحسب nGy/y محاسبه گردید. میانگین مقادیر دز معادل سالیانه غدد و خطر ابتلا به سرطان در طول عمر در خاک های کشاورزی و بکر به ترتیب برابر (۷۲/۰ و ۴۸/۰) و (۳-۱۰×۴۵/۰ و ۳-۱۰×۲۹/۰) بدست آمد. مقادیر فعالیت ویژه هسته های پرتوزای طبیعی، آهنگ دز جذبی، آهنگ دز موثر سالیانه داخلی و خارجی و خطر ابتلا به سرطان در طول عمر در تمام نمونه های خاک های کشاورزی بیشتر از مقدار میانگین جهانی بدست آمد و در مورد خاک های بکر با میانگین جهانی توافق خوبی را نشان می دهد. آنالیز آماری انجام شده نشان می دهد که در سطح معنی دار ۰۱/۰ استفاده از کودهای شیمیایی باعث افزایش پرتوزایی خاک گردیده است.

پرتوزایی, خاک بکر, خاک کشاورزی, کود شیمیایی