زهرا شریفی - دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا آستارایی - دانشگاه فردوسی مشهد
امیر فتوت - دانشگاه فردوسی مشهد
مجتبی بارانی مطلق - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
حجت امامی - دانشگاه فردوسی مشهد

زیست فراهمی فلزات سنگین به توزیع آنها بین بخش های محلول و جامد و بین اجزای بخش جامد بستگی دارد. به منظور بررسی توزیع شکل های شیمیایی روی در۱۰ نمونه خاک استان خراسان رضوی با ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متفاوت و آلوده شده با ضایعات معدنی در ۴ سطح (۰، ۵۰۰، ۱۰۰۰ و ۱۵۰۰ میلی گرم برکیلوگرم)، قبل از کشت گیاه گاوزبان، روش عصاره گیری متوالی تسیر مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که روی بخش تبادلی، کربنات ها، متصل به اکسیدهای آهن و منگنز، متصل به بخش آلی و باقیمانده به ترتیب ۶۷/۰، ۳۸/۱۳، ۰۱/۳، ۱۲/۱۱ و ۸۲/۷۱ درصد از روی کل خاک ها را تشکیل می دهند. در این خاک ها مقدار روی شبه کل و روی قابل استفاده گیاه به ترتیب بین ۱۹/۷۲ تا ۵۶/۱۱۶ و ۹۸/۶ تا ۹۷/۸ میلی گرم در کیلوگرم می باشد. اختلاف بین غلظت روی هر یک از شکل های شیمیایی، در انواع مختلف خاک و در سطوح مختلف آلودگی معنی دار شد. همبستگی درصد سیلت با روی تبادلی و روی جذب شده بوسیله ریشه منفی و معنی-دار شد. روی متصل به اکسیدهای آهن و منگنز با کربنات کلسیم و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک همبستگی منفی و معنی داری داشت. همبستگی بین کربن آلی با روی تبادلی منفی و معنی دار شد. همبستگی pH با روی جذب شده بوسیله ریشه و اندام هوایی منفی و معنی دار شد. همبستگی میان شکل های شیمیایی روی با یکدیگر و با روی شبه کل، روی جذب شده بوسیله ریشه و اندام هوایی گیاه و روی قابل استفاده گیاه، بجز همبستگی میان شکل اکسیدها و تبادلی روی مثبت و معنی دار شد که بیانگر پویایی سیستم خاک می باشد. خاک های آلوده، شکل های شیمیایی روی ضایعات معدنی، ویژگی های خاک.

آلودگی, خاک, روی, شکل های شیمیایی, ضایعات معدنی, گاوزبان, همبستگی