سیروس شمیسا - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی
شهلا فرقدانی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر

سراج الدین علی خان آرزو یکی از برجسته ترین ادبای شبه قاره است که نزدیک به سی و شش کتاب و رساله در زمینه­ی تحقیقات ادب فارسی تالیف کرده و دیدگاه­های نوینی را در حوزه­های مختلف سبک شناسی، زبان شناسی، بلاغت، نقد ادبی، تذکره­نویسی و ... مطرح کرده است. یکی از آثار مهم او تذکره­ی مجمع النفائس است. این اثر به­رغم اهمیتی که در زمینه ی نقد ادبی دارد، چنانکه باید مورد توجه جدی محققان و منتقدان ادبی قرار نگرفته است. اگرچه دیدگاه های انتقادی خان آرزو در زمینه ی نقد شعر دراین تذکره، اغلب پراکنده و نا منسجم است؛ اما می توان آن ها را در قالب    دیدگاه های مشخص طبقه بندی کرد و از این راه رویکرد انتقادی او را در مقوله ی نقد شعر باز شناخت. در این مقاله کوشش شده است با مطالعه ی دقیق تذکره ی مجمع النفائس و مقایسه با دیگر آثار خان آرزو ،آرای انتقادی او را در زمینه های مختلف نقد شعر مورد بررسی، تحلیل و طبقه بندی قرار دهد تا از این رهگذر زمینه ی تحقیقات گسترده تر در تحلیل و نقد آرای خان آرزو در  موضوعات مختلف ادبی را فراهم کند.

آرزو, آرای انتقادی, تذکره, مجمع النفائس, سبک