امین ایزدپناه - عضو هیات علمی بخش مبانی آموزش و پرورش دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل نقش معلمان در گفت­وگومندسازی جریان تعلیم­و­تربیت از راه توجه به صدای دانش­آموزان در محیط­های یاددهی-یادگیری است. ناتوانی در گفت­وگو ازجمله جدی­ترین مسئله های جامعه ایرانی است و به ­نظر می­رسد نظام تعلیم­وتربیت تمرکزگرا و دیوان­سالار ایران با تاکید بیش­ازحد بر دانش­اندوزی و غفلت از اهمیت روابط انسانی، در پیدایی این وضعیت سهیم است. انگاره دیوان­سالارانه سبب شده است تا معلم به­مثابه یک کارگزار در خدمت انتقال ارزش­های نظام تربیتی در آمده و تنوع دیدگاه­ها و ارزش­های موجود در محیط­های آموزشی نادیده گرفته شود. این وضعیت، تعلیم­وتربیت را به جریانی تک­صدا و یک­سویه تبدیل کرده است که فرصتی برای گفت­وگو در نظر نمی­گیرد. مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران کوشیده است -دست­کم در مقام نظر- از این انگاره فاصله بگیرد و معلم را به­عنوان نیرویی فرهنگی و مولد سرمایه اجتماعی معرفی کند. این مقاله ضمن طرح دو مفهوم مرکزگرایی و مرکزگریزی به نقل از میخائیل باختین، ایده گفت­وگومندسازی تعلیم­وتربیت با محوریت معلم را  به­مثابه نوسان میان دو وضعیت مرکزگرایی و مرکزگریزی با هدف ایجاد فرصت برای مطرح­شدن چشم­اندازها و شنیده شدن صداهای دانش­آموزان در جریان عمل تربیتی مطرح کرده است. علاوه بر این، مدلی نیز در قالب چرخه رجوع به صدای دانش­آموزان برای گفت­وگومند و چندصدایی شدن جریان تعلیم­وتربیت به مدد کنشگری معلمان پیشنهاد شده­ است. بر این اساس معلم و دانش­آموز هر دو مشارکت­کنندگانی در تجربه­­­های یاددهی-یادگیری- از چشم­اندازهایی متفاوت- به حساب می­آیند.

تعلیم و تربیت, معلم, گفت وگومندی, مرکزگرایی, مرکزگریزی, باختین, تحول بنیادین آموزش وپرورش