فرزاد مندنی - دانشگاه رازی
گودرز احمدوند - دانشگاه بوعلی سینا همدان
فرید گلزردی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
وحید سرابی - دانشگاه فردوسی مشهد
سید مهدی نیرومند - دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

چکیده خودمسمومی به اثرات زیانبار یک گونه روی خودش، از طریق تولید و رهاسازی مواد شیمیایی مختلف اطلاق می شود. به منظور تعیین اثرات خودمسمومی عصاره آبی بقایای گیاهی کلزا روی خصوصیات جوانه زنی و رویش ۲ واریته الایت و گل زرد، ۲ آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با ۳ تکرار بطور جداگانه اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف عصاره بخش های مختلف کلزا (اندام هوایی، ریشه و مخلوط اندام هوایی و ریشه) و غلظتهای ۰، ۲۵، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ درصد عصاره بود. واحدهای آزمایشی شامل پتری دیش هایی به قطر ۹ و عمق ۳ سانتی متر بودند. به منظور محاسبه خصوصیات جوانه زنی در انتهای دوره جوانه زنی، درصد بازدارندگی از جوانه زنی، وزن خشک ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، طول ساقه چه، طول ریشه چه و وزن خشک کل گیاهچه طبق دستورالعمل ایستا برای هر گیاه زراعی جداگانه محاسبه شد. نتایج آزمایش نشان داد که عصاره آبی بقایای گیاهی کلزا روی خصوصیات جوانه زنی واریته های مذکور دارای اثرات خودمسمومی متفاوتی بود. افزایش غلظت عصاره به ترتیب باعث افزایش درصد باز دارندگی از جوانه زنی (۶/۲۹ و ۹/۳۳) و کاهش طول ریشه چه (۳/۶۳ و ۸/۷۳) و ساقه چه (۲/۵۲ و ۶/۷۶)، وزن خشک ریشه چه (۶/۳۲ و ۹/۶۴) و ساقه چه (۱/۵۹ و ۶/۴۳) و وزن خشک کل (۱/۴۲ و ۵/۵۵) گیاهچه واریته الایت و گل زرد شد. به استثنای وزن خشک ساقه چه در سایر صفات مورد بررسی واریته گل زرد نسبت به الایت در مجاور عصاره کلزا حساسیت بیشتری از خود نشان داد. شدیدترین اثرات خودمسمومی به عصاره ریشه و ضعیف ترین آن به اندام هوایی کلزا مربوط بود. واژه های کلیدی: خودمسمومی، کلزا، خصوصیات جوانه زنی