علی اکبر عامری - دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
پرویز رضوانی مقدم - گروه اگروتکنولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد

به منظور بررسی اثرسطوح نیتروژن و تراکم روی کارایی مصرف نیتروژن، عملکرد گل و مواد موثره در گیاه دارویی همیشه بهار آزمایشی در دو سال زراعی( ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ ) در مشهد، بصورت کرتهای خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. سطوح تیمارنیتروژن (فاکتور اصلی) شامل صفر ، ۵۰ ، ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن و سطوح تیمار تراکم (فاکتور فرعی) شامل۲۰، ۴۰، ۶۰ و ۸۰ بوته در متر مربع بود. صفات مورد بررسی شامل عملکرد وزن خشک گل، میزان عصاره و اسانس موجود در گل، میزان نیتروژن موجود در ماده خشک اندام هوایی گیاه و در نهایت جنبه های مختلف کارایی استفاده از نیتروژن بود. نتایج حاصل از تجزیه مرکب داده های دو سال آزمایش نشان داد که تیمارهای نیتروژن و تراکم، روی صفات مورد بررسی در آزمایش تاثیر آماری معنی داری داشتند. بیشترین عملکرد گل خشک در تیمار ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن به میزان ۸۶/۱۰۲ گرم در متر مربع بدست آمد. کاهش میزان نیتروژن به۱۰۰ کیلوگرم در هکتار، باعث ۹۳/۱۶ درصد کاهش عملکرد گل خشک شده و مقدار آن به ۴۳/۸۵ گرم در متر مربع رسید. با توجه به تاثیر تیمارهای تراکم و نیتروژن، روی عملکرد گل خشک، میزان نهایی تولید عصاره و اسانس در واحد سطح نیزدر سطوح مختلف تراکم و نیتروژن متفاوت بود. بیشترین مقدار تولید عصاره و اسانس در واحد سطح مربوط به تیمارهای۱۵۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن و تراکم ۸۰ بوته در هکتار بود. با افزایش کاربرد کود نیتروژن کارایی استفاده از نیتروژن کاهش یافت. بیشترین مقدار آن مربوط به تیمار ۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بود (۹۵/۱۴ گرم گل خشک بر گرم نیتروژن) . با افزایش میزان کود نیتروژن به ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار، کارایی استفاده از نیتروژن به ۸۵/۶ گرم گل خشک بر گرم نیتروژن رسید .نتایج مشابهی در مورد کارایی جذب و مصرف نیتروژن نیز دیده شد. با افزایش استفاده از کود نیتروژن، کارایی جذب نیتروژن کاهش یافت و از ۶۸/۷۷ درصد در تیمار ۵۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن، به ۵۹/۵۵ درصد در تیمار ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار رسید. کارایی مصرف نیتروژن نیز از ۹/۳۳ گرم گل خشک بر گرم نیتروژن در تیمار عدم کاربرد کود به ۴۴/۱۲ گرم گل خشک بر گرم نیتروژن در تیمار ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن کاهش یافت.