میثم نامداری - گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.
رحمت عباسی - گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
همت اله پیردشتی - گروه زراعت، پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.
فائزه زعفریان - گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

انتخاب گونه و الگوی کشت مناسب نقش مهمی در تعیین نوع رقابت و بهره­وری در سیستم کشت مخلوط دارد، لذا به منظور بررسی رقابت سویا (Glycine max (L.) Merrill) و دان­سیاه (Guizotia abyssinica (L.f.) Cass) در نسبت­های مختلف کشت مخلوط بر خصوصیات زراعی و کارایی مصرف نور، آزمایشی در دو سال زراعی (۹۷-۱۳۹۶ و ۹۸-۱۳۹۷) و به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل نسبت­های کاشت ۰:۱۰۰، ۲۵:۷۵، ۵۰:۵۰، ۷۵:۲۵ و ۱۰۰:۰ (به­ترتیب دان­سیاه- سویا) به روش جایگزینی بودند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، کارایی مصرف نور، عملکرد و اجزای عملکرد سویا و دان­سیاه بود. نتایج نشان داد، بیشترین ارتفاع بوته سویا و دان­سیاه به­ترتیب با میانگین ۳/۷۶ و ۷/۱۸۹ سانتی متر مربوط­به نسبت کاشت ۷۵:۲۵ بود. همچنین تعداد غلاف در بوته سویا و تعداد کاپیتول در بوته دان­سیاه در کشت مخلوط در مقایسه با کشت خالص افزایش یافت. به طور کلی، تاثیر رقابت بر کارایی مصرف نور در طی مراحل مختلف رشد از نوع همیاری دو جانبه بود. همچنین کشت خالص سویا (۱۰۰:۰) و دان­سیاه (۰:۱۰۰) به­ترتیب با ۲۴/۴۹۶۵ و ۳۹/۴۶۲ کیلوگرم در هکتار بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه را در اختیار داشتند. بیشترین میانگین بهره­وری در کشت مخلوط (۲۸/۱=LER) نیز از نسبت کاشت ۵۰:۵۰ حاصل شد. در نهایت، افزایش کارایی استفاده از منابع و ایجاد رابطه همیاری دوجانبه نقش مهمی در افزایش سودمندی کشت مخلوط سویا و دان­سیاه در مقایسه با کشت خالص دارد و انتخاب نسبت کاشت ۵۰:۵۰ و ۲۵:۷۵ (دان­سیاه- سویا) گزینه مناسبی برای دستیابی به هدف مذکور می­باشد.

خصوصیات زراعی, کارایی مصرف نور, نسبت برابری زمین, همیاری دو جانبه