علیرضا رضایی مودب - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد
سید محسن نبوی کلات - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد
رضا صدرآبادی حقیقی - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد

به منظور مطالعه اثرات ورمی کمپوست و کودهای زیستی بر عملکرد رویشی و اسانس ریحان Ocimum basilicum L.)) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مشهد در سال زراعی ۸۹-۱۳۸۸ اجرا شد. تیمار های آزمایش شامل ۱- ورمی کمپوست، ۲- نیتروکسین (حاوی باکتری های Azotobacter sp. و Azospirillum sp.)، ۳- بیوفسفر (حاوی باکتری های Pseudomonas sp. و Bacillus sp.)، ۴- ورمی-کمپوست+ نیتروکسین، ۵- ورمی کمپوست+ بیوفسفر، ۶- نیتروکسین+ بیوفسفر، ۷- ورمی کمپوست+ نیتروکسین+ بیوفسفر، ۸- کود شیمیایی (N.P.K) و ۹- شاهد (بدون کود) بودند. در طی فصل رشد دو چین در مرحله رشدی یکسان برداشت شد. نتایج آزمایش حاکی از برتری معنی دار ترکیب های کودی زیستی و ورمی ورمی کمپوست نسبت به شاهد و شیمیایی در بسیاری از صفات اندازه گیری شده در هردو چین بود. در چین اول بیشترین عملکرد تازه (۸/۱۱۳۷۷ کیلوگرم در هکتار) و خشک (۶/۱۸۹۵ کیلوگرم در هکتار) در گیاهان تحت تیمار ورمی کمپوست+ نیتروکسین+ بیوفسفر مشاهده شد و تیمارهای ورمی کمپوست+ نیتروکسین و ورمی کمپوست+ بیوفسفر بیشترین تاثیر را در افزایش عملکرد خشک برگ (به ترتیب ۷/۱۱۶۴ و ۸/۱۱۶۶ کیلوگرم در هکتار) داشتند. در چین دوم بیشترین عملکرد تازه کل اندام هوایی (۳/۱۱۳۳۳ کیلوگرم در هکتار) در گیاهان تحت تیمار ورمی+ نیتروکسین+ بیوفسفر، و بیشترین عملکرد خشک کل اندام هوایی و عملکرد خشک برگ (به ترتیب ۸/۲۰۱۷ و ۴/۱۱۰۳ کیلوگرم در هکتار) در تیمار ورمی کمپوست+ نیتروکسین مشاهده شد. بیشترین درصد اسانس در هر دو چین در گیاهان تحت تیمار شاهد (به ترتیب ۲/۱ و ۲۳/۱ درصد در چین اول و دوم) حاصل شد. بر اساس نتایج این مطالعه، ورمی کمپوست و کودهای زیستی به تنهایی و یا در ترکیب با یکدیگر تاثیری در افزایش درصد اسانس نداشتند، ولی عملکرد رویشی را افزایش دادند.

بیوفسفر, درصد اسانس, عملکرد خشک, کشاورزی پایدار, نیتروکسین