شهرام رضوان بیدختی
احمد نظامی
محمد کافی
حمید رضا خزاعی

این مطالعه با هدف بررسی اثر تنش یخ زدگی بر نشت الکترولیت های سه اکوتیپ موسیر (.Alliumm altissimum Regel) (شیروان، کلات و تندوره) در شرایط کنترل شده در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در پاییز سال ۱۳۸۸ به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. به منظور ایجاد خوسرمایی، گیاهان در محیط طبیعی رشد یافتند و سپس در دو مرحله سبز شدن و گیاهچه ای در فریزر ترموگرادیان در معرض شش دمای یخ زدگی (صفر، ۴-، ۸-، ۱۲-، ۱۶- و ۲۰- درجه سانتی گراد) قرار داده شدند. میزان پایداری غشاء سلولی با استفاده از شاخص نشت الکترولیت ها مورد ارزیابی قرار گرفت و دمای کشنده برای ۵۰ درصد نمونه ها (LT۵۰el) بر اساس آن تعیین گردید. نتایج نشان داد که درصد نشت الکترولیت ها و LT۵۰elبطور معنی داری تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار گرفتند. در تمامی اکوتیپ های مورد مطالعه با کاهش دما درصد نشت الکترولیت ها از برگ، پیاز و ریشه بطور معنی داری افزایش یافت. اندام ریشه و برگ در مرحله سبز شدن در تمامی تیمارهای یخ زدگی، به ترتیب بیشترین و کمترین درصد نشت الکترولیت ها را نشان دادند. ریشه های اکوتیپ شیروان دارای بیشترین درصد نشت الکترولیت ها در هر دو مرحله رشدی (مرحله سبز شدن و گیاهچه ای) بودند. اندام های ریشه و برگ در اکوتیپ شیروان در مقایسه با اکوتیپ های کلات و تندوره کمترین تحمل را نسبت به دماهای یخ زدگی نشان دادند. اکوتیپ های کلات و تندوره کمترین و اکوتیپ شیروان بیشترین مقدار LT۵۰el را نشان دادند. ریشه اکوتیپ شیروان در مرحله گیاهچه-ای بیشترین میزان LT۵۰el را داشت و حساسیت بیشتری به دماهای یخ زدگی نسبت به اندام برگ و پیاز نشان داد. در بین سه اکوتیپ مورد مطالعه، اکوتیپ های کلات و تندوره از کمترین درصد نشت الکترولیت ها، کمترین LT۵۰el و بیشترین مقاومت نسبت به تنش یخ زدگی برخوردار بودند.

اکوتیپ, دمای کشنده ۵۰ درصد, مرحله رشد