منصوره احمدی - گروه زراعت، دانشگاه تربیت مدرس
مجید آقاعلیخانی - گروه زراعت، دانشگاه تربیت مدرس

پنبه (Gossypium hirsutum L.) گیاهی منحصر به فرد در زمینه تولید الیاف طبیعی است و علاوه بر تامین مواد اولیه صنایع نساجی با تولید دانه روغنی سرشار از روغن و پروتئین، سهم قابل توجهی در تولید روغن خوراکی برای انسان و کنجاله پروتئینی برای دام داشته و به همین دلیل در اشتغال زائی بخش های کشاورزی، صنعت و بازرگانی نیز نقش مهمی ایفا می کند. به منظور تعیین سهم میزان مصرف انرژی مستقیم و غیرمستقیم اعم از سوختهای فسیلی، نیروی کارگری و ... در برآورد کارآیی مصرف انرژی در زراعت پنبه در استان گلستان که قطب زراعت پنبه ایران محسوب میشود، تحقیقی میدانی در سال ۱۳۸۹ انجام شد. اطلاعات لازم از طریق مصاحبه حضوری با ۲۳ کشاورز پنبهکار که سطح فعالیت آنها بین ۵/۰ تا ۵۰ هکتار بود و تکمیل پرسشنامههای فنی و تخصصی توسط محققین گردآوری شد. بر اساس تجزیه و تحلیل اطلاعات جمعآوری شده مقدار کارآیی مصرف انرژی در زراعت پنبه در استان گلستان ۰۹۸۶/۱ برآورد شد. نتایج نشان داد که سهم نهادههای مختلف در انرژی مصرفی در تولید پنبه استان متفاوت بود. سوخت تراکتور و سوخت موتور پمپ به ترتیب سهمی برابر با ۲۴ درصد و ۳۰ درصد را به خود اختصاص دادند و به طور کلی، ۵۴ درصد انرژی مصرفی در تولید پنبه مربوط به سوخت گازوییل بود. کودها با ۲۴ درصد و مواد شیمیایی با ۱۳درصد نیز به ترتیب رتبه دوم و سوم را در مصرف انرژی داشتند. برای افزایش بهرهوری منابع آب، خاک و نهاده های شیمیایی و ارتقای کارآیی مصرف انرژی در زراعت پنبه در استان گلستان رعایت توصیههای فنی از قبیل ذخیره سازی مناسب سوخت، نگهداری و کاربرد صحیح ماشین آلات، بهبود عملیات زراعی و مدیریت کوددهی توصیه میشود.

اقتصاد اکولوژیک, توسعه پایدار, کشاورزی کم نهاده, نباتات صنعتی