به منظور بررسی تغییرات عملکرد کمی و کیفی دانه و تعیین درجه روز رشد مورد نیاز مراحل مختلف نمو دو گونه دارویی اسفرزه (Plantago ovata) و پسیلیوم (Plantago psyllium) در ارتباط با تراکم های مختلف کشت آن ها در شرایط تنش خشکی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع درکرج در دو سال زراعی ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار اجرا گردید. فاکتورها شامل سه سطح تنش خشکی شامل تنش خشکی شدید (قطع کامل آبیاری پس از گلدهی)، تنش متوسط (قطع آبیاری پس از گلدهی همراه با یک آبیاری تکمیلی در مرحله پر شدن دانه) و شاهد (بدون تنش) و تراکم در سه سطح ۷۰، ۱۰۰ و ۱۳۰ بوته در مترمربع برای گونه اسفرزه و ۴۰، ۷۰ و ۱۰۰ بوته در مترمربع برای گونه پسیلیوم بودند. تنش خشکی در هر دو گونه، در هر دو سال آزمایش به طور معنی داری باعث کاهش عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی شدند. در هر دو گونه اسفرزه و پسیلیوم، تراکم های بوته متوسط و زیاد احتمالا به علت توسعه سریع تر شاخص سطح برگ و سایه انداز به طور معنی داری، با دریافت درجه روز رشد کمتری، به حداکثر تولید ماده خشک می رسند. درجه روز رشد مورد نیاز برای وارد شدن گونه اسفرزه به مرحله ۵۰ درصد رسیدگی در شرایط تنش خشکی شدید، متوسط و شاهد به ترتیب برابر ۸۵۰، ۹۸۴ و ۱۱۲۰ و در گونه پسیلیوم به ترتیب برابر۸۶۰، ۹۸۲ و ۱۱۴۷ بود.