مریم صوفی - دانشجوی دکتری فلسفه، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران
محمد محمدرضایی - استاد گروه فلسفه، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران
مجید دهقان - استادیار گروه فقه و حقوق، پژهشکده زن و خانواده، ایران

رنج حیوانی و مسئله شر به تازگی به عنوان چالشی برای خداباوری، بسیار موردتوجه قرار گرفته است. کلتز با نگرشی نوتومیستی در صدد پاسخگویی به این مسئله است. این مقاله بررسی و ارزیابی دفاعیه کلتز را به عهده دارد. کلتز هم چون آکویناس، احساسات ناخوشایند چون درد، غم، ترس و ناامیدی را شر تلقی نمی­کند بلکه آن­ها را فرایندهای فیزیولوژیکی خوبی می­داند که برای حیوانات مفیدند. همین­طور، وی با بررسی عقلانیت و نشانه­های خودآگاهی چون فراشناخت، حافظه رویدادی و نظریه ذهن از مسیر برخی تحقیقات علمی درصدد است نشان دهد که عقلانیت و خودآگاهی حیوانات محل تردید است و از آن­جایی که توانایی­هایی شناختی با توانایی ادراک درد و رنج رابطه مستقیمی دارد، لذا ادراک درد و رنج در حیوانات نیز محل تشکیک است، براساس نگرش نوتومیستی کلتز، حیوانات، صرفا از قوه وهم برخوردارند که سبب می­شود آن­ها، استنتاج تجربی را شبیه­سازی کنند. اما اگر حیوانات از خودآگاهی برخوردار باشند، می­توان حشر و زندگی ابدی را در مورد آن­ها نیز مطرح ساخت. شبهات دیگری، چون ماهیت عبث بودن برخی از دردها مثل سندرم درد مزمن، نیز مطرح است. کلتز به این شبهات بر اساس هدف خداوند برای جهان آفرینش، محدودیت­های موجود در عالم و پیام اخلاقی که این­گونه دردها با خویش به ارمغان می­آورند، پاسخ می­دهد. در ادامه به نقد برخی از نظرات کلتز پرداخته و نشان داده می­شود که وجود حافظه رویدادی و قابلیت مفهوم­سازی در حیوانات در برخی آزمایشات، به اثبات رسیده است، بنابراین دیدگاه او درباره انکار درد و رنج حیوانی، توفیق چندانی به دست نخواهد آورد. به نظر می­رسد کلتز با اتکای بیشتر بر بخش­های دیگر تئودیسه­اش نظیر هدف خداوند برای آفرینش جهان، فواید درد و رنج برای مخلوقات زمینی، حیات پس از مرگ حیوانات و جبران درد و رنج­های آنان توسط خداوند، موفقیت بیشتری را حاصل خواهد کرد.

رنج حیوانی, کلتز, آکویناس, مسئله شر