سحر رستم زاد - کارشناسی ارشد، مهندسی معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.
محمد علی خانمحمدی - دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

امروزه رشد جمعیت در شهرهای بزرگ و افزایش قیمت زمین منجر به احداث ساختمان های چند طبقه و فشرده شده است. با توجه به الگوی قطعه بندی و ضوابط شهرداری در طراحی معماری، یکی از مسائل مهم در این ساختمان ها تامین روشنایی طبیعی مناسب برای همه فضا ها می باشد. استفاده از پاسیو راه حلی است که به طور گسترده در این ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد. این پاسیو ها، به دلیل محدودیت زمین و الزام به استفاده از ابعاد حداقل، مخصوصا در مناطق با عرض جغرافیایی بالا، بهره وری روشنایی مناسبی ندارند. هدف اصلی این تحقیق، بهبود عملکرد روشنایی پاسیو با ثابت نگه داشتن مجموع مساحت آن در طبقات است. به این منظور، تاثیر فرم مقطع افقی و عمودی پاسیو بر عملکرد روشنایی آن در شهر ارومیه، از جمله شهر های با عرض جغرافیایی بالا (۳۷.۵ درجه) در ایران، مورد بررسی قرار گرفته است. مدل سازی توسط ابزار طراحی پارامتریک گرس هاپر (افزونه ای بر راینو)، استخراج داده های آب و هوایی و موقعیت خورشید توسط پلاگین لیدی باگ، آنالیز نور توسط پلاگین هانی بی بر اساس شاخص روشنایی مفید نور روز (UDI ۱۰۰-۲۰۰۰) صورت گرفته است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که پاسیو های با سطح مقطع افقی مستطیلی با جهت شرقی-غربی عملکرد بهتری دارند. و در مقایسه با پاسیو های قائم، پاسیو های مایل به سمت جنوب باعث کاهش بهره وری روشنایی و پاسیو های بازشونده به سمت بالا سبب بهبود عملکرد روشنایی می شوند. به طور کلی، جهت گیری شرقی-غربی در مقطع افقی و بازشوندگی رو به بالا در مقطع عمودی به میزان ۱۵-۲۰% باعث افزایش روشنایی مفید نور روز می شوند.

فرم پاسیو, ساختمان های میان مرتبه, زمین محدود, بهره وری روشنایی, نور روز