سیده سودابه شبیری - Crop and Horticultural Science Research Department, Zanjan Agriculture and Natural Resources Research and Education Center (AREOO), Zanjan, Iran
علی اکبر اسدی - Crop and Horticultural Science Research Department, Zanjan Agriculture and Natural Resources Research and Education Center (AREOO), Zanjan, Iran

به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد و صفات فیزیولوژیک دو ژنوتیپ عدس کیمیا و بیله­سوار، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات دیم خدابنده زنجان در دو سال زراعی ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶ اجرا شد. سه فاصله بین ردیف (۱۵، ۲۰ و ۲۵ سانتی متر) و شش سطح تراکم بذر (۱۵۰، ۱۷۵، ۲۰۰، ۲۲۵، ۲۵۰ و ۲۷۵ بذر در مترمربع) در نظر گرفته شد. بین دو سال اجرای آزمایش تفاوت معنی داری از نظر عملکرد کل در سطح یک درصد مشاهده شد. بین فواصل کاشت از نظر دمای برگ، هدایت روزنه ای، CO۲ زیر روزنه ، میزان فتوسنتز در سطح احتمال پنج درصد و عملکرد کل در سطح احتمال یک درصد تفاوت معنی داری مشاهده شد. بین ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر دمای برگ و عملکرد کل در سطح احتمال یک درصد و کارایی مصرف آب در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنی دار مشاهده شد. با افزایش فاصله بین ردیف ها دمای برگ بیشتر شد، به طوری که بیشترین و کمترین دما به ترتیب در فاصله بین ردیف ۲۵ و ۱۵ سانتی متر مشاهده شد. بیشترین و کمترین میزان هدایت روزنه ای نیز به ترتیب در فاصله بین ردیف ۱۵ و ۲۵ سانتی متری به دست آمد. افزایش فاصله ردیف از ۱۵ به ۲۵ سانتی متر عملکرد کل را کاهش داد. در فاصله ردیف ۱۵ سانتی­متری کمترین دمای برگ و بیشترین میزان هدایت روزنه ای، CO۲ زیر روزنه و میزان فتوسنتز مشاهده شد و بیشترین میزان عملکرد نیز در این فاصله کشت بدست آمد؛ بنابراین با انتخاب این فاصله ردیف، از نظر این صفات فیزیولوژیک نیز مزرعه در وضعیت مطلوب­تری قرار گرفته و در نهایت عملکرد بالاتری به دست آمد. بیشترین و کمترین عملکرد به ترتیب مربوط به تراکم بذر ۲۲۵ و ۱۵۰ بود. البته تراکم ۲۲۵ با تراکم ۲۰۰ تفاوت معنی داری نداشت. بنابراین، جهت کشت عدس دیم بهترین تراکم ۲۰۰ دانه در مترمربع و بهترین فاصله ردیف برای کاشت ۱۵ سانتی متر بود.

Leaf temperature, Photosynthesis, Stomatal conductance, Yield, دمای برگ, عملکرد, هدایت روزنه ای, فتوسنتز