خیراله خیرخواه - استادیار گروه اگرانومی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بغلان- افغانستان و دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا کوچکی - گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
سرور خرم دل - عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی
رامین نظریان - دانشیار گروه اگرانومی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه هرات- افغانستان

این پژوهش به منظور ارزیابی اثر افزایش تنوع ژنتیکی درکشت مخلوط ارقام گندم بر بهبود کارایی استفاده از منابع در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار در دو سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص و مخلوط های دوتایی، سه تایی و چهارتاییی چهار رقم گندم حیدری، پیشگام، پیشتاز و فلات بود. نتایج آزمایش نشان داد که از نظر بهره وری مصرف آب، مقدار نیتروژن جذب شده، کارایی مصرف و کارایی جذب نیتروژن در کشت خالص و مخلوط ارقام مختلف گندم اختلاف معنی داری وجود داشت ولی تفاوت معنی داری در کارایی تبدیل نیتروژن مشاهده نشد. بیشترین مقدار نیتروژن جذب شده، کارایی مصرف، جذب و تبدیل نیتروژن متعلق به کشت مخلوط ارقام پیشتاز و حیدری (۱/۹۹ کیلوگرم در هکتار، ۵/۳۴ کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن، ۳/۶۹ در صد، ۸/۴۹ درصد)، پیشتاز همرا با حیدری و فلات (۱/۱۱۱ کیلوگرم در هکتار، ۶/۳۶ کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن، ۲/۷۸ درصد) بود. در حالیکه بیشترین بهره وری مصرف آب را کشت خالص و مخلوط به ترتیب ارقام پیشتاز (۹/۰کیلوگرم برمترمکعب آب)، پیشتاز و حیدری (۴/۱کیلوگرم برمترمکعب آب)، پیشتاز همرا با پیشگام و حیدری (۳/۱ کیلوگرم بر مترمکعب آب) بخود اختصاص دادند. براساس یافته های این پژوهش می توان چنین اظهار داشت که با افزایش تنوع ژنتیکی گندم از طریق کشت مخلوط ارقام دوگانه پیشتاز و حیدری و کشت سه گانه پیشتاز همرا با حیدری و فلات بعنوان یک گزینه جهت بهبود بهره-وری مصرف آب و نیتروژن و جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه کودهای شیمیایی به کشاورزان توصیه نمود.

آلودگی زیست محیطی, ژنوتیپ های گیاهی, ثبات عملکرد, افزایش عملکرد و کارایی های نیتروژن