زهرا محمد زاده - دانشگاه شهید بهشتی تهران
سعید علیرضایی - دانشگاه شهید بهشتی تهران
مرتضی عین علی - دانشگاه شهید بهشتی تهران
حسین تقی زاده - شرکت ملی صنایع مس ایران

ذخیره مس پورفیری چاه فیروزه در 32 کیلومتری شمال غرب شهر بابک واقع شده است. این ذخیره در ارتباط با یک توده پورفیری با ترکیب کوارتز دیوریت تا کوارتز مونزودیوریت است که در سنگهای آتشفشانی و آذرآواری ائوسن نفوذ کرده است. سنگ اولیه نسبتاً سالم شامل کانیهای پلاژیوکلاز ( 50 - 30%) کوارتز ( 10 - 25%) فلدسپات پتاسیمی( 1 - 5% ) بیوتیت( 5 - 10%) هورنبلند (1 - 4%) می باشد. کانیهای آپاتیت، زیرکن و تیتانیت به عنوان کانیهای فرعی حضور دارند. کانی سازی مس همراه با دگرسانی پتاسیک و فیلیک می باشد. انواع دیگر دگرسانی مانند پروپیلیتیک، رسی و سیلیسی نیز در منطقه گسترش دارد که از نظر کانی سازی اهمیت ندارند. در این مطالعه، دگرسانی پتاسیک و فیلیک که در ارتباط نزدیک با کانی سازی هستند، از لحاظ تحرک عناصر و انتقال جرم در طی تکامل سیستم گرمابی مورد بررسی قرار گرفتهاند. برای بیان تغییرات کمی در این سیستم گرمابی، دیاگرامهای ایزوکون به کار گرفته شدند. دیاگرامهای ایزوکون نشان می دهند که عناصر آلومینیوم، تیتانیوم و گالیم در طی فرایند دگرسانی ثابت باقی مانده اند. در زون دگرسانی پتاسیک، غنی شدگی آشکاری در اکسیدهای K2O و MgO،Fe2O3 و عناصر Cu،V،Cs ،Rb،S و Mo کاهشقابل توجهی در اکسیدهای 2SiO و Na2O و عناصر ،Ba ،Sr LREE و U، Nb ،Zn ،Pb رخ داده است.. این تغییرات در نتیجه تشکیل بیوتیت ثانویه و به مقدار کمتر فلدسپات آلکالن حاصل شده است. دگرسانی پتاسیک همراه با افزایش شدید مس و مولیبدن می باشد که با کانی سازی رگه- رگچه ای و افشان کالکوپیریت و مولیبدنیت در این زون مشخصمی شود. دگرسانی فیلیک نسبت به دگرسانی پتاسیک، همراه با کاهش اکسیدهای 3Na2O و MgO،Fe2O و عناصر Y و V،Mo،Cu و غنی شدگی در اکسیدهای CaO،K2O به مقدار کمتر 2SiO و عناصر U و Pb ،Zn ،Cs،Nb ،Rb،Ba می باشد. این تغییرات در دگرسانی فیلیک، هماهنگ با سریسیتی شدن فلدسپارها و تخریب کانیهای بیوتیت و هورنبلند است.