شهره حسن پور - دانشیار، گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
زهره رهنما - دکتری، گروه علوم زمین، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران
سوسن ابراهیمی - استادیار، گروه اکتشاف معدن، دانشکده مهندسی معدن، نفت و ژئوفیزیک، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

کانسار مس- طلای پورفیری- اپی­ ترمال مسجدداغی در انتهای غربی زون ساختاری البرز- آذربایجان، در حاشیه جنوبی پهنه قفقاز کوچک جای گرفته است. توده دیوریت پورفیری ائوسن که به درون سنگ ­های آتشفشانی آندزیتی نفوذکرده است، به رخداد کانه ­زایی رگه ­ای کوارتز- طلادار که با دگرسانی ­های پتاسیک، فیلیک، آرژیلیک و پروپیلیتیک همراه است، منجر شده است. بررسی های ریزکاو الکترونی نشان می ­دهد که بیوتیت های موجود در زون پتاسیک مسجدداغی در رده فلوگوپیت قرار داشته و در گروه بیوتیت­های تعادل مجدد یافته  (متعلق به گروه بیوتیت­ های ماگمایی) جای گرفته ­اند. جایگاه تکتونوماگمایی و ماهیت ماگمایی توده های نفوذی این کانسار در ارتباط با گرانیتوئیدهای کالک آلکالن است که از گوشته منشا گرفته ­اند. دماسنجی بیوتیت در کانسار مسجدداغی دمایی بین ۴۱۷ تا ۶۴۱ درجه سانتی گراد را نشان می ­دهد. شرایط فوگاسیته اکسیژن در بیوتیت ­­های ماگمایی در محدوده بافر هماتیت- مگنتیت و نیکل- اکسید نیکل قرار گرفته ­اند که نشان دهنده بالا بودن فوگاسیته اکسیژن ماگما در این کانسار است. در بیوتیت های مسجدداغی بین فوگاسیته هالوژن و خطوط ( log (ƒH۲O/ƒHF، log (ƒH۲O/ƒHCl) و log (ƒHF/ƒHCl) ) روند خطی/ موازی مشاهده نمی شود؛ بنابراین ممکن است، بیوتیت ها تحت شرایط یکسانی تشکیل نشده باشند و در طیف وسیعی از دما و ترکیب با سیالات گرمابی در تعادل مداوم بوده باشند. مقایسه هالوژن ­های کانسار مسجدداغی با سایر کانسارهای پورفیری در دنیا، تشابه را با کانسارهای بینگهام و سانتاریتا نشان می ­دهد.

بیوتیت, شرایط فیزیکوشیمیایی, مس- طلای پورفیری, مسجدداغی, ایران