عباس ستوده نیا - استاد یار و مدیر گروه مهندسی آب دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
محدثه جعفری - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، گروه مهندسی آب

افت سطح آب زیرزمینی مشکلات زیادی را به همراه دارد که یکی از مهمترین این آن، پیشروی آب زیرزمینی شور به سمت اراضی بالادست در دشت­ها است. همچنین، کاهش خروج املاح از طریق جریان آب زیرزمینی مشکل دیگری است که رخ خواهد داد. از راه­های مقابله با این مشکلات، استفاده از زهکش حائل است. پژوهش پیشرو مربوط به طرح پایش و مدل­سازی زهکش حائلی است که در حاشیه شوره­زار مرکزی دشت قزوین و به­منظور کنترل و جلوگیری از پیشروی شوری به سمت اراضی بالادست آن احداث شده است. برای پایش اثر این زهکش، تعداد ۹۹ حلقه چاهک مشاهده­ای در ۹ مقطع عمود بر زهکش (A تا I) حفر شد. در هر مقطع، تعداد هفت چاهک در بالادست و به فواصل ۱۰، ۲۵، ۵۰، ۱۰۰، ۲۵۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ متر و چهار چاهک در پایین دست و به فواصل ۱۰، ۲۵، ۵۰ و ۲۵۰ متری از خط زهکش حفر شد. هر ماه یک بار سطح آب این چاهک­ها قرائت و یک نمونه آب از هریک تهیه شد. با انجام آنالیز شیمیایی این نمونه­ها، تغییرات شیمیایی سفره آب زیرزمینی در اثر وجود زهکش مشخص شد. همچنین، شرایط منطقه تحت تاثیر زهکش با استفاده از بسته نرم­افزاری Geostudio شبیه­سازی شد. از مدل Seep/w یکی از مدل­های این بسته نرم­افزاری برای شبیه­سازی شرایط هیدرولیکی منطقه استفاده شد. مدل عددی مورد استفاده با استفاده از مشاهدات مرداد ماه ۸۹ در مقطع B واسنجی و سپس با آمار برداشت شده در چهار ماه بعد از آن صحت سنجی شد. مقادیر کارآیی مدل­سازی و ضریب تبیین در مرحله واسنجی به ترتیب ۹۱/۰ و ۹۷/۰ بود. همچنین، کارآیی مدل­سازی و ضریب تبیین در مرحله صحت­سنجی به ترتیب بیش از ۸۷/۰ و ۹۱/۰ بود که بیانگر دقت بالای مدل در شبیه­سازی سطح آب زیرزمینی است.

پیشروی آب شور زیرزمینی, Geostudio, هدایت هیدرولیکی