Farahnaz Taghavi - استادیار، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران
Elaheh Owlad - دانشجوی کارشناسی ارشد هواشناسی، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران
Taher Safarrad - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران، ایران
Parviz Irannejad - دانشیار، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ایران

ایران در منطقه ای قرار گرفته که به شدت تحت تاثیر توفان های گرد وغبار است. تحقیقات نشان می دهد که بسامد و شدت این توفان ها در سال­های اخیر افزایش یافته است. علاوه بر این، مدل­های عددی هواشناسی نیز به تنهایی قادر به ردیابی و آشکارسازی توفان­های غبار نیستند و این امر ضرورت استفاده از روش های بارزسازی گرد و غبار براساس داده­ سنجش از دور را نمایان می سازد. در این تحقیق دو رویداد گرد و غبار غرب ایران (۱۴ اسفند ۱۳۸۹ و ۲۴ فروردین ۱۳۹۰) با استفاده از دو الگوریتم متفاوت، بارزسازی و بررسی می شود. الگوریتم اولیه به کار رفته، برای جداسازی اراضی نیمه بیابانی با پوشش کم گیاهی و ابر از پدیده گرد و غبار، به ترتیب از شاخص MNDVI و آستانه دمایی ۲۹۰ درجه کلوین در باند ۳۲ حس گر مادیس استفاده کرده است. بررسی­های صورت گرفته نشان داد که شاخص MNDVI روی آب بارزسازی را به طور کامل عملی نمی سازد. بنابراین، از الگوریتم ترکیب تفاوت دمای درخشندگی BTD گرد و غبار در طول موج های ۵/۸ میکرومتر (باند ۲۹ حس گر مادیس (و ۱۱ میکرومتر (باند ۳۱ حس گر مادیس) با مقادیر منفی اختلاف دمای درخشندگی باندهای ۳۱ و ۳۲ بهره گرفتیم. در روش دوم مقادیر (BT۸.۵-BT۱۱) – (BT۱۱-BT۱۲) بزرگ تر از آستانه به دست آمده و (BT۱۱-BT۱۲) کوچک تر از صفر برای استخراج مناطق دارای گرد و غبار اعمال شد. روش اخیر، یعنی استفاده از محدوده فروسرخ گرمایی، گرد و غبار را به خوبی آشکار می­کند. در نهایت با مقایسه تصاویر بارزسازی شده با استفاده از طول موج های فروسرخ و مرئی با نقشه­های همدیدی، مقادیر ضخامت نوری هواویز (AOT)، خروجی مدل DREAM ۸b و همچنین گزارش های ایستگاه می توان دریافت که استفاده از الگوریتم­های بارزسازی گرد و غبار در مقایسه با روش­های دیگر (بازیابی هواویز یا خروجی مدل)، راه مطمئن تری برای پایش گرد و غبار است. در هر دو رویداد بررسی شده استقرار کم فشار در سطح زمین، دلیل اصلی وقوع گرد و غبار است. با توجه به نقشه های مسیر گرد و غبار، امکان بررسی دقیق­تر منشا دو رویداد توفان و مناطق برداشت ذرات گرد و غبار نیز فراهم می شود.

پایش, سنجش از دور, دمای درخشندگی, ضخامت نوری, گرد و غبار