احمد مجیدی مهر - دانشجوی دکتری، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولیدات گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان ، گرگان، ایران
محمد هادی پهلوانی - دانشیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
خلیل زینلی نژاد - استادیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
رحمت الله کریمی زاده - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گچساران. ایران
آندریاس بونر - استاد موسسه تحقیقات ژنتیک گیاهی و گیاهان زراعی لایبنیز آلمان

تنش کم آبی یکی از مهم ترین تنش های محیطی است که باعث کاهش عملکرد گندم در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران می شود. به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های گندم نان بهاره از نظر برخی صفات مورفولوژیک و عملکرد دانه، ۱۰۰ ژنوتیپ گندم نان بهاره از نظر ۱۶ صفت مورفولوژیک و عملکرد دانه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم گچساران در شرایط مزرعه در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس تنوع بالا و معنی داری را در هر دو شرایط بدون تنش و تنش کم آبی نشان داد. ژنوتیپ ۱۱ متحمل ترین ژنوتیپ با منشا جغرافیایی کشور نپال و ژنوتیپ ۴۷ واجد کمترین میزان STI نسبت به تنش کم آبی با منشا جغرافیایی کشور چین بود. طول ریشک بیشترین درصد ضریب تنوع ژنوتیپی را در هر دو حالت تنش کم آبی (۹۶.۰۵) و بدون تنش (۶۶.۴۹) داشت. بالاترین میزان وراثت پذیری در هر دو شرایط محیطی بدون تنش و تنش کم آبی به ترتیب مربوط به صفات تعداد میان گره (۹۹.۷۲%) و تعداد برگ در ساقه (۹۸.۶۰%) بود. نتایج تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد مطالعه در هر دو شرایط محیطی را در شش گروه مجزا و متفاوت قرار دارد، به طوری که بیشترین تفاوت فاصله ژنتیکی و عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی بین خوشه اول و ششم مشاهده گردید؛ بنابراین می توان در برنامه های تلاقی و همچنین مطالعات ژنتیکی (نظیر جوامع نوترکیب و نقشه یابی ارتباطی) و نیز بالا بردن میزان هتروزیس از ژنوتیپ های اولین کلاستر با ۱ ، ۲۹، ۲۸، ۷۵، ۵۲، ۴۷، ۲، ۴، ۱۰، ۹، ۱۴، ۱۳، ۳۶ و ۳۵ پراکنش جغرافیایی نامنظم از چند کشور آمریکا، نپال، ایتالیا، چین، هند، پرتغال، انگلستان و افغانستان و آخرین کلاستر با ژنوتیپ های ۷۱، ۹۴، ۹۹، ۹۷، ۱۰۰، ۹۳، ۹۵، ۶۹ و ۹۸ با پراکنش جغرافیایی اکثرا ایران بودند که می توان در شرایط تنش کم آبی استفاده نمود.

برگ پرچم, تجزیه خوشه ای, شاخص تحمل به تنش, وراثت پذیری