یاسر محمدی - استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.
زینب اسدپوریان - دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

با افزایش روزافزون تقاضا برای زمین، آب و در نهایت غذا، آینده کشاورزی بدون دانش و نوآوری امکان پذیر نبوده و رشد بهره وری و تحقق امنیت غذایی درگرو انتقال از کشاورزی سنتی به کشاورزی دانش بنیان است اما تحقیقات کمی به مطالعه و شناسایی چارچوب و مولفه های کشاورزی دانش بنیان پرداختند. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف شناسایی مولفه ها و تدوین الگوی توسعه کشاورزی دانش بنیان انجام شد. برای تحقق این هدف، از پارادایم ترکیبی کیفی و کمی و بهره گیری از دو رویکرد تئوری بنیانی و دلفی فازی استفاده شد. جامعه آماری تحقیق، ۱۵ متخصص متشکل از کارشناسان جهاد کشاورزی، اعضای هیئت علمی، کارشناسان مراکز تحقیقات و خبرگان بودند که به شناسایی و استخراج مولفه های کشاورزی دانش بنیان و تایید آن ها در دو فاز تئوری بنیانی و دلفی فازی کمک نمودند. نتایج تحقیق نشان داد که یک الگوی کشاورزی دانش بنیان با محوریت امنیت غذایی بر مبنای چهار ستون؛ نظام نهادی و مشوق های اقتصادی، نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده، نظام نوآوری کارا و زیرساختهای اطلاعاتی کافی و مدرن استوار است. این چهار مولفه اصلی از ۱۱ زیرمولفه و ۶۹ گویه تشکیل شده است که پس از دو مرحله نظرخواهی از خبرگان طی فرآیند دلفی فازی و محاسبه اختلاف میانگین، مورد تایید قرار گرفتند. همچنین مولفه نظام نهادی و مشوق های اقتصادی با میانگین فازیزدایی (۰/۵۸۴۱) به عنوان مهم ترین مولفه الگوی پیشنهادی انتخاب شد. بکارگیری این الگو در عمل و تاکید بر مولفه های آن در حوزه کشاورزی برای دست یابی به امنیت غذایی و بهبود بهره وری پیشنهاد می گردد.

کشاورزی دانش بنیان, امنیت غذایی, توسعه کشاورزی, دلفی فازی, تئوری بنیانی