محمود قجاوند - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا
پورنگ کسرایی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا
حمیدرضا توحیدی مقدم - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا
محمد ناصری - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا
حمید لاریجانی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین-پیشوا

مرزه تابستانی (Satureja hortensis L.) از گیاهان بومی ایران است که در طب سنتی به­عنوان داوری محرک، ضد نفخ، خلط­آور، مقوی معده، ضد اسهال و ضد سرطان کاربرد دارد. این آزمایش به­منظور بررسی برخی صفات گیاه دارویی مرزه تابستانه در پاسخ به کودهای بیولوژیک، اسید سالیسیلیک و تنش خشکی طی دو سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۶ مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به­صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل آبیاری در سه سطح (پتانسیل رطوبت خاک ۵/۰- اتمسفر به عنوان شاهد، پتانسیل ۵/۶- اتمسفر به عنوان تنش متوسط و پتانسیل ۱۰- اتمسفر به عنوان تنش شدید که در مرحله ۴ تا۶ برگی استقرار گیاه با کشت مستقیم) به­عنوان فاکتور اصلی اعمال شدند و فاکتورهای فرعی شامل کود بیولوژیک ازتوباکتر و میکوریزا در چهار سطح (۱- عدم تلقیح به عنوان شاهد، ۲- تلقیح بذر با ازتوباکتر ، ۳- تلقیح بذر با میکوریزا و ۴- استفاده توام ازتوباکتر و میکوریزا) و اسید سالیسیلیک در دو سطح (۱- عدم محلول­پاشی و ۲- محلول­پاشی با غلظت ۶/۰ میلی­مولار) بودند که در مرحله ۴ تا ۶ برگی قبل از گلدهی (۸۵ روز بعد از مرحله ۴ برگی) اعمال شدند .صفات ارتفاع بوته، وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، میزان کلروفیل کل، میزان پرولین، درصد و عملکرد اسانس بررسی شدند. نتایج نشان داد که اثر تیمارهای تنش خشکی، کودی و سالیسیلیک اسید بر صفات مورد مطالعه ارتفاع بوته و وزن خشک اندام هوایی و ریشه، محتوای کلروفیل، درصد و عملکرد اسانس و محتوای پرولین در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بودند. اسید سالیسیلیک و کاربرد توام ازتوباکتر و میکوریزا سبب افزایش ۱۷ درصدی ارتفاع بوته، ۱۹ درصدی وزن خشک بوته، ۵۳ درصدی محتوای کلروفیل، ۳۳ درصدی درصد اسانس و ۹ درصدی عملکرد اسانس گیاه دارویی مرزه در شرایط تنش خشکی نسبت به شاهد شدند. بیشترین مﻘدار ارتفاع بوته (۶۷/۴۸ سانتیمتر)، وزن خشک اندام هوایی (۸۳/۲۸ گرم)، وزن خشک ریشه (۲۷/۲ گرم)، محتوای کلروفیل (۱۸/۱ میلی­گرم بر گرم)، درصد اسانس (۸۷/۱ درصد) و عملکرد اسانس (۹۱۲ کیلوگرم در هکتار) مربوط به کاربرد اسید سالیسیلیک و تیمار ترکیبی ازتوباکتر + میکوریزا بود. نتایج تحقیق حاضر حاکی از آن است که کاربرد کودهای زیستی به تنهایی و یا همراه با محلول پاشی اسید سالیسیلیک، در بهبود ویژگی­های رشدی و عملکرد گیاه دارویی مرزه تاثیر مثبتی داشتند. امروزه استفاده از کودهای زیستی به جای مواد شیمیایی، هدف اصلی در تولید محصولات کشاورزی به­ویژه در گیاهان دارویی است. کاربرد کودهای زیستی همراه با تنظیم کننده­های رشد می­توانند جایگزین مناسبی برای مصرف کودهای شیمیایی در این گیاه شوند.

ازتوباکتر, اسانس, کم آبی, مرزه تابستانه, میکوریزا