مینا امانی - دانشجوی دکتری فیزیولوژی تولید و پس از برداشت گیاهان دارویی، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز
محسن سبزی نوجه ده - استادیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
سعیده علیزاده سالطه - دانشیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، گرایش گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
مهدی یونسی حمزه خانلو - استادیار گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
بیوک آقا فرمانی - استادیار گروه علوم و صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
حسین هاتف هریس - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، گروه اکوفیزیولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
شیوا محمدیان - دانش آموخته کارشناسی تولید و فراوری گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
سودا پیرطریقت - دانش آموخته کارشناسی تولید و فراوری گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

کمبود آب یکی از عوامل محدودکننده رشد و عملکرد گیاهان می­باشد که به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان از جمله ایران به طرق مختلف باعث محدودیت کاشت گیاهان و کاهش عملکرد محصول می­شود. بهره­گیری از رابطه همزیستی گیاه با قارچ های میکوریزای آربوسکول دار یکی از راهکارهای کاهش تنش کم­آبی در گیاهان به شمار می رود. مطالعه حاضر با هدف ارزیابی برخی از صفات فیزیولوژیکی گیاه دارویی ریحان ‎در شرایط گلخانه­‎ای تحت تاثیر سطوح مختلف کم­آبی به همراه سه گونه قارچ میکوریزا به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‎­‎های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه­ای انجام گرفت. فاکتورهای آزمایشی شامل تنش کم آبی در سه سطح (تنش شدید: ۲۵ درصد طرفیت مزرعه­ای؛ تنش متوسط: ۵۰ درصد طرفیت مزرعه­ای؛ تنش ملایم: ۷۵ درصد طرفیت مزرعه­ای؛ و تیمار شاهد: ۱۰۰ درصد ظرفیت مزرعه­ای؛ و سه گونه قارچ میکوریزا شامل Glomus intraradices‎، Glomus mosseae،‎Glomus etunicatum ‎ به میزان ۳۰ گرم در هر گلدان و تیمار شاهد (بدون تلقیح قارچ) بود. مطابق نتایج به دست آمده افزایش سطح تنش کم­آبی باعث کاهش رشد گیاهان گردید. همزیستی با میکوریزا باعث کاهش اثرات مخرب تنش کم آبی بر گیاه شد. با اعمال تنش کم­آبی میزان مالون دی آلدهید، آنزیم کاتالاز و پراکسیداز، فعالیت آنتی­اکسیدانی و فلاونوئید کل افزایش و فنول کل کاهش یافت. با توجه به نتایج آزمایش می­توان بیان کرد که G. mosseae در مقایسه با سایر گونه­ها تاثیر بیشتری در بهبود اثرات سوء ناشی از تنش کم­آبی در اکثر صفات مورد ارزیابی داشت. درحالی­که تاثیر قارچ G. intraradicse بر فلاونوئید کل، آنزیم کاتالاز و پراکسیداز بالاتر از گونه G. mosseae بود. در نهایت نتایج مشخص کرد که استفاده از قارچ میکوریزا در مقایسه با شاهد (بدون تلقیح با قارچ)‎ ‎می‎­‎تواند‎ ‎ابزار مناسبی برای بهبود صفات فیزیولوژیکی و فعالیت­های آنتی­اکسیدانی در شرایط تنش کم‎­‎آبی باشد.

آنزیم پراکسیداز, آنزیم کاتالاز, فلاونوئید, فنول کل, کمبود آب