جهانفر دانشیان - دانشیار موسسه تحقیقات کرج
حمید جباری - دانشگاه داوران

به منظور بررسی برخی از خصوصیات فنولوژیک و فیزیولوژیک موثر بر عملکرد ۱۸ هیبرید آفتابگردان، آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال ۱۳۸۵ در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا گردید. نتایج آزمایش نشان داد که هیبریدهای مورد بررسی از نظر تمامی خصوصیات فنولوژیک، تعداد برگ فعال و شاخص سطح برگ در مرحله پر شدن دانه، شدت تشعشع فعال فتوسنتزی و نسبت نور قرمز به مادون قرمز در کف جامعه گیاهی، ضریب استهلاک نور، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و درصد روغن دانه تفاوت معنی­داری داشتند، در حالی­ که از نظر تعداد دانه در تک گیاه و شاخص برداشت اختلاف معنی­داری مشاهده نشد. در این آزمایش هیبریدهای متوسط­­رس و دیررس آفتابگردان در مقایسه با هیبریدهای زودرس با دارا بودن شاخص سطح برگ بالا در جذب شدت تشعشع فعال فتوسنتزی کارآمدتر ظاهر شدند و با کسب بیشترین ضریب استهلاک نور از بیشترین عملکرد دانه برخوردار بودند. بررسی ضرایب همبستگی نشان داد که همبستگی مثبت و معنی­داری بین عملکرد با صفات طول دوره پر شدن دانه، طول دوره زایشی، طول دوره رشد، شاخص سطح برگ، وزن هزار دانه، درصد روغن دانه و شاخص برداشت وجود داشت، در حالی­که نسبت نور قرمز به مادون قرمز در کف جامعه گیاهی همبستگی منفی و معنی­داری با عملکرد دانه داشت. هیبرید مهر با دارا بودن دوره گلدهی طولانی (۶ روز) و طول دوره رشد مناسب (۹۸ روز) توانست با استفاده بهتر از شرایط مطلوب محیطی و با برخورداری از شاخص سطح برگ زیاد (۳/۳) و ضریب استهلاک نور بالا (۹۸/۰)، بیشترین تعداد دانه (۹۸۰)، عملکرد دانه (۳۸۶۱ کیلوگرم در هکتار) و درصد روغن دانه (۳/۴۸) را تولید نماید.

هیبریدهای آفتابگردان, شدت تشعشع فعال فتوسنتزی, ضریب استهلاک نور, نسبت نور قرمز به مادون قرمز