داریوش مهرشاهی - ...
علیرضا بقایی نیا - ...

مطالعاتی هر چند محدود بر روی پدیده های یخچالی ایران مرکزی توسط محققین خارجی و ایرانی انجام شده است که همه آن ها به تغییرات آب و هوایی در کواترنر دلالت دارند. با این وجود در مورد شدت این تغییرات و شرایط دما و بارش در ایران مرکزی در طول دوره های سرد کواترنر مطالب متفاوتی اظهار شده است. اگرچه همه این مطالعات به شرایط سردتری در این دوره ها اشاره کرده اند ولی میزان شدت سرما مورد اختلاف بوده است. برخی از این پژوهشگران در مورد نواحی مختلف ایران، به تغییرات دمایی منفی ۳ تا ۶ درجه اشاره داشته اند و برخی حتی افت دمایی را تا بیش از ۱۲ درجه دانسته اند. از سوی دیگر برخی از این پژوهشگران شرایط اقلیمی را در طول دوره های سرد خشک تر از امروز تا بدون تغییر، اگر چه با موازنه مثبت؛ و برخی دیگر، به ویژه پژوهشگران ایرانی، مرطوب تر از میانگین امروزی دانسته اند. در این تحقیق تلاش شده با تشخیص شواهد یخچالی گذشته از قبیل سیرک ها و دره های یخچالی، مورن ها و موقعیت ارتفاعی آن ها و برآوردهای آماری تا تغییرات دمایی و بارشی همزمان با پیشروی یخچال ها مورد بررسی قرار گیرد. برای یافتن تغییرات بارش و دمای گذشته، با استفاده از آمار امروزی خطوط همدما و همبارش و با توجه به خطوط میزان افت یا افزایش بارش و دما و با به دست آوردن خط برفمرز (صفردرجه) وورم، اقدام به تعیین معادله همبستگی خطی با روش کمترین مربعات گردید. با این روش تغییر میزان بارش و دمای آخرین دوره سرد کواترنر (وورم) برای حوضه مورد نظر به صورت خطوط میزان منحنی مربوطه به دست آمد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که دمای میانگین در دوره سرد تا بیش از ده درجه کمتر از میانگین امروز و بارش متوسط در مقاطع ارتفاعی متفاوت بین ۸.۱ تا ۳ برابر افزون تر از میانگین امروزی در منطقه مورد مطالعه بوده است.

تغییرات اقلیمی, شرایط کواترنر, شواهد یخچالی, شیرکوه, یزد