اکرم گلی - تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
هادی وکیلی - دانشیار گروه تاریخ/ دانشگاه فردوسی مشهد

یکی از آموزه های اصلی تصوف بی اعتنایی به دنیا و جهان مادی است. این آموزه سبب نشد تا صوفیان از شغل و منابع مالی صرف نظر کنند. زیرا اساس پیشرفت معنوی در گرو رفع نیازهای معیشتی است. در سده های پیش از مشروطه مشاغل، سنتی بودند. با وجود این شیوه های تامین منابع مالی صرفا به مشاغل وابسته نبود. حاکمان و انجمن های فتوت برای صوفیان منابع مالی تامین می کردند. با آغاز مشروطه و ترویج مبانی مدرنیسم،روند حرف و مشاغل تا حد زیادی به سوی مشاغل نوین تغییر یافت. به جز این دو دسته (سنتی و مدرن)، برای مشاغل سیاسی می توان حساب جداگانه ای در نظر گرفت و بسته به نگرش و بینش حکومت و مخالفان تصوف می توان آنها را از مبانی تاثیرگذار بر این نوع اشتغال درنظر گرفت. هدف این پژوهش تبیین چگونگی فرایند شغلی تصوف با توجه به تغییر شرایط سیاسی- اجتماعی ایران از دوره مشروطه و پس از آن است.فرض بر این است سیر تغییرات مشاغل صوفیان بر بنیاد سیاست تسامح و تساهل در جهان بینی تصوف و تلاش برای حفظ قدرت معنوی استوار است که در آن، ضمن حفظ مشاغل سنتی سده های پیشین مانند کشاورزی و غیره، مشاغل نوین (اداری،فرهنگی-علمی و سیاسی) هم مورد استقبال قرار گرفته باشد. این مساله بر اندیشه و مبانی فکری و زندگی اجتماعی صوفیان تاثیر گذاشته و با روند اجتماعی تر شدن طریقتهای صوفی، با سایر طبقات و گروههای اجتماعی همسوتر شده باشد.این پژوهش با استفاده از اسناد، منابع و داده های تاریخی دوره معاصر با روش توصیفی-تحلیلی به پژوهش درباره این فرضیه خواهد پرداخت.

مشاغل سنتی, مشاغل مدرن, مشاغل سیاسی, تصوف, مشروطه, پهلوی