منصور حمدالله زاده - دانشگاه آزاد اسلامی علوم تحقیقات
مهرداد ملکزاده - مدیر مرکز سیاست گذاری و آینده پژوهی میراث فرهنگی
مریم دارا - استادیار (عضو هیئت علمی)

سالهای پایانی اورارتو به دلیل ناآرامیهای میانه قرن هفتم پ.م. و به رغم وجود آثار و نهشته های بسیار از آن دوره، ابهام هایی دارد و در مواردی اختلاف نظر بین پژوهشگران این حوزه را باعث شده است. دلایل و چگونگی فروپاشی این حکومت بعد از دو سده سیطره به نواحی مابین دریاچه های اورمیه، سوان و وان که گاهی مرزهای آن به سواحل دریای مدیترانه نیز کشیده میشد، از نکات تاریک بوده و نیازمند بررسیهای بیشتری دارد. هجوم اقوام مختلف در اواخر قرن هشتم و اوایل قرن هفتم پ.م. از قفقاز و شمال دریای سیاه که به لحاظ فرهنگی و زبانی، همنژاد ایرانیها محسوب میگردند، توازن قوا در این قرن در آسیای غربی را بر هم زده و درنهایت موجب فروپاشی حکومتهای بزرگی مانند اورارتو و آشور و برآمدن مادها، میگردد. به دلیل دسترسی به کتیبههای اورارتو و آشور، تا اواسط این قرن، اطلاعات ارزشمندی داریم، اما این اطلاعات در ناحیه اورارتو از سال ۶۴۰ پ.م. قطع شده و کتیبههای آشوری در سه دهه بعد مورد رجوع میگردد. در اواخر قرن مذکور، بابل تنها حکومت نزدیک به آن دوره است که قسمتی از اطلاعات سالیان پایانی حکومت اورارتو را بر ما روشن مینماید. این پژوهش با بررسی منابع این دوره، و استفاده از روش تاریخی و تحلیلی، سالهای پایانی اورارتو را به دقت بررسی و با بیان مستندات و نشانههای موجود در متون، نتیجه میگیرد که به مادها عامل اصلی اضمحلال حکومت اورارتو و موجودیت سیاسی آن نیز در سالهای ابتدایی قرن ششم پ.م.، همچون آشور، بوده است.

ماد, اورارتو, آشور, متون آشوری, سقوط اورارتو