برکت اله ربانی - دانشجوی دکتری زراعت، ، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه ، ایران.
محمود خرمی وفا - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
محسن سعیدی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
محمود باقری - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی،
لیلا زارعی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

مقدمه: کینوا (Chenopodium quinoa Willd) یک شبه غله دو لپه­ای است که به خانواده Amaranthaceae تعلق دارد. کینوا گیاهی بسیار مقاوم به­شرایط نامطلوب محیطی است که در برابر تنش­های زنده و غیرزنده مقاومت بالایی را از خود نشان می دهد. بذر­ کینوا دارای ارزش غذایی بالاتری نسبت به بسیاری از دانه­های غلات بوده و حاوی پروتئین با کیفیت بالاتر و مقادیر زیادی از کربوهیدرات­ها، چربی، ویتامین­ها و مواد معدنی است که هم در غذای انسان و هم برای تغذیه حیوانات استفاده می شود. سازگاری بالای این محصول با شرایط مختلف آب و هوایی، باعث افزایش عملکرد انواع مختلف آن در کشورهای خارج از آمریکای جنوبی شده است. وجود ترکیبات مغذی دانه کینوا از جمله ترکیب اسید آمینه، مواد معدنی و ویتامین­ها سبب شده است، تحقیقات بیشتری در خصوص ویژگی­های آن انجام شود.مواد و روش­ها: این آزمایش با هدف بررسی صفات زراعی (شامل ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد دانه در بوته، عملکرد بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت) و عناصر معدنی دانه کینوا (شامل روی، آهن، منگنز، سدیم، کلیسم، پتاسیم و فسفر) به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه در سال زراعی ۱۳۹۷ - ۱۳۹۸ اجرا شد. در این آزمایش، تاریخ کاشت (۱۵ اسفند، ۱۵ فروردین و ۱۵ اردیبهشت) به­عنوان کرت اصلی، تراکم بوته (۴۰ و ۶۰ بوته در متر مربع) و ژنوتیپ­های (Q۲۹، Titicaca و Red Carina) به­عنوان عامل های اول و دوم در کرت های فرعی قرار گرفتند.یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که عملکرد دانه در تاریخ کاشت فروردین (۵/۲۲۹۷ کیلوگرم در هکتار) به طور معنی داری بیشتر از تاریخ کاشت اسفند (۵/۱۴۸۴ کیلوگرم در هکتار) و اردیبهشت (۷/۲۱۳۷ کیلوگرم در هکتار) بود. تاثیر تیمارهای مورد مطالعه بر عناصر معدنی دانه کینوا غیر معنی دار بود. مقایسه میانگین برای تراکم بوته نشان داد که تراکم ۶۰ بوته در متر مربع در مقایسه با تراکم ۴۰ بوته در متر مربع از عملکرد دانه بیشتری برخوردار بود. نتایج تجزیه همبستگی کانونیک نشان داد که معنی دار شدن آماره ویلکس لمدا (Wilk's lambda) در سطح احتمال پنج درصد در ارتباط با تابع اول، حاکی از وجود همبستگی معنی دار بین دو گروه صفات مورد مطالعه است.نتیجه گیری: نتایج این ارزیابی نشان داد که در بین عناصر معدنی دانه، روی (Zn) و فسفر (P) بیشترین همبستگی با تابع کانونی مربوطه را داشتند. از بین صفات زراعی، بیشترین همبستگی بین صفات وزن هزار دانه و طول خوشه با تابع کانونی اول بود. ازین‎رو، می توان از گیاهان دارای مقادیر بالاتر دو صفت وزن هزار دانه و طول خوشه، برای گزینش دانه های با مقدار روی و فسفر بالاتر استفاده نمود.

همبستگی کانونیک, زمان کاشت, عناصر معدنی, کینوا