محمد رسول آهنگران - استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
مهرداد سعیدی - دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

در مواردی که دیه ی قاتل بیشتر از مقتول باشد و اولیاءدم خواستار قصاص باشند، استیفای قصاص مستلزم رد تفاضل دیه به قاتل از سوی اولیاءدم است. حال چنانچه شخص ثالث به هر نیت و مقصودی و بدون اذن اولیاء دم و به نام خود تفاضل دیه را بپردازد جای طرح این سوال است که ماهیت حقوقی این عمل چیست و چه آثاری در پی خواهد داشت. اهمیت موضوع بیش از ارائه ی یک نظریه ی حقوقی است و همانطور که خواهد آمد، تمسک و التزام به یکی از دیدگاه های مطروحه در باب ماهیت تفاضل دیه ی پرداخت شده از سوی ثالث، سرانجام می تواند موجب قصاص یا رهایی وی تا وقت دیگر گردد. تحقیق حاضر به تفکیک ماهیت دیه از تفاضل دیه و سپس ماهیت تفاضل دیه ی پرداختی از سوی ثالث را مورد بررسی و واکاوی قرار داده و از این رهگذر آراء حقوقدانان نیز مورد نقادی قرار گرفته است. نتیجه ی پژوهش آن است که ماهیت تفاضل دیه صرفا جبران خسارت و ماهیت تفاضل دیه ی پرداخت شده از سوی ثالث، ضمن نقادی ادله ی مخالفین، «هبه» است.

دیه, تفاضل دیه, ماهیت تفاضل دیه, دین, هبه