شجاعت زارع
احمد زارع فیض آبادی
محمود صبوحی

به منظور بررسی تاثیر نظام های تناوب زراعی بر عملکرد گندم و تعیین ارزش اقتصادی تناوب های زراعی، هشت تیمار تناوبی که طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ در منطقه جلگه رخ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد، با استفاده از روش بودجه بندی جزئی و تحلیل نهایی مورد ارزیابی اقتصادی قرارگرفت. این تیمارها شامل هشت نظام تناوب زراعی ۱-کشت مداوم گندم، ۲- گندم- گندم- گندم- کلزا- گندم، ۳- گندم- چغندرقند- گندم- چغندر قند- گندم، ۴-گندم- سیب زمینی- گندم- سیب زمینی- گندم، ۵- گندم- سیب زمینی- گندم- کلزا- گندم، ۶- گندم- چغندر قند- گندم- سیب زمینی- گندم، ۷- گندم- ذرت علوفه ای- کلزا- سیب زمینی– گندم، ۸- گندم- ذرت علوفه ای- گندم- چغندر قند– گندم، بود. نتایج نشان داد که نوع محصول زراعی و گیاه پیش کاشت در تناوب زراعی تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه گندم سال آخر (سال پنجم) دارد. مقایسه میانگین ها نشان داد که عملکرد دانه گندم کلیه تیمارهای تناوبی افزایش معنی داری (بین ۲۱ تا ۳۷ درصد) نسبت به کشت متوالی گندم داشت. تناوب زراعی ششم (گندم- چغندر قند- گندم- سیب زمینی- گندم)، از نظر اقتصادی با نرخ بازده نسبی ۹۰ درصد و درآمد خالص ۹۹/۱۱۲ میلیون ریال در هکتار، بالاترین نرخ بازده و سود را داشت و تیمار سوم (گندم- چغندرقند- گندم- چغندر قند- گندم)، با درآمد خالص ۱۰۴ میلیون ریال پس از آن قرار گرفت. اگر چه تغییر قیمت باعث تغییر تیمار مطلوب شد، اما تیمارهای مورد مطالعه در برابر تغییر قیمت ها دارای جایگزین های اقتصادی بوده و مدیر مزرعه با گزینه های انعطاف پذیری روبرو است.

نظام زراعی, ارزیابی اقتصادی, بودجه بندی جزئی, درآمد خالص