عباس رضایی تبار - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور
اکبر شعبانی - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور، نیشابور، ایران.

نوع بشر همواره در اندیشه تجربه بهترین سطح زندگی بوده است. از آنجا که این آرزو بر روی زمین هرگز محقق نشده است، در تخیل خود آن را ترسیم کرده است. این شهر خیالی، آرمان­شهر یا یوتوپیا نام دارد و ساکنان آن، در سلامت جسمانی و روانی کامل بسر می­برند. آرمان­شهر در همه فرهنگ­ها نمود دارد. در شرق، نظامی گنجه­ای در دو اثر خود، اقبال­نامه و خسرو و شیرین، با معرفی شهرهای زیبایی و ارمن، مدینه فاضله مورد نظرش را ترسیم کرده است و در غرب، توماس مور، در کتاب خود با عنوان یوتوپیا، از جزیره­ای سخن گفته است که آرمانی و دست­نیافتی به نظر می­رسد. تطبیق دیدگاه­های این دو شخصیت ادبی، جنبه­های مشابه و غیرمشابه آرزوهای مردمی که در دو فرهنگ متفاوت رشد کرده­اند را به خوبی نمایان می­سازد. در مقاله حاضر، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی (مکتب آمریکایی)، ویژگی­های مشترک آرمان­شهر مورد نظر نظامی و مور بررسی شده است. به نظر می­رسد در نگاه این دو شخصیت، شهر آرمانی که دور از جوامع دیگر قرار گرفته است و دسترسی به آن آسان نیست، بر پایه فضیلت­ها استوار شده است و خدامحوری و دین­مداری در آن نمود برجسته­ای دارد. ساکنان این شهر، به مال دنیا، خاصه سیم و زر اهمیتی نمی­دهند و از برافروختن آتش جنگ و فتنه بیزار هستند. همچنین، تعاون و یاری­رساندن به یکدیگر در الویت قرار دارد و شکار و کشتار حیوانات به قدر نیاز صورت می­گیرد و زیاده­روی در این امر، مذموم شمرده می­شود.

آرمان شهر, یوتوپیا, نظامی گنجه ای, توماس مور, جامعه