علی اکبر امینی - عضو هیاتعلمی و استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
احسان شاکری خوئی - دانش آموخته دکترای علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

فﻘه شیعه، قبل از مشروطه و عصر قاجار، چندان به مسایل اجتماعی و سیاسی علاقه نشان نمی داد. همگام با تحولات عصر مشروطه خواهی و جدال قدیم و جدید در ایران، فﻘه سیاسی و نظریه پردازی شیعه در باب دولت نیز متحول شد. در این عصر فﻘها و علمای بزرگ شیعه، در قالب دو مکتب و سنت فکری و فﻘهی ایران و نجف، به طرح دیدگاه ها و مواضع سیاسی و فﻘهی خود در ارتباط با قدرت سیاسی و دولت پرداختند. دو نظریه مهم سلطنت مشروطه و سلطنت مشروعه، از میان دیدگاه ها و آراء فﻘهای بزرگ شیعه در عصر قاجار متولد شد. نظریه سلطنت مشروطه با محوریت فﻘهایی چون محمدحسین نایینی و با الهام گیری از مفاهیم مدرن و نو آیین مشروطیت تولید شد. در مﻘابل نظریه سلطنت مشروعه با طلایه داری علمایی که در راس آن شیخ فضل اله نوری قرار داشت صورت بندی شد. در این مﻘاله از چرایی و چگونگی شکل گیری و تولید این نظریه ها پرسش خواهد شد و این که چگونه می توان خوانشی معنا دار از فضای معنایی این دو نظریه ارایه داد. چرا و به چه دلیل فﻘه شیعه در یک عصر و بهره مند از منابع استنباط واحد به نتایج و نظرات دوگانه ضد هم می رسند؟ جهت نیل به این مﻘصود با استفاده از چارچوب و الگوی روش شناختی کوینتین اسکینر- از اصحاب مکتب کمبریج- در صدد فهم و رمز گشایی از معنای نهفته در پس این دو نظریه خواهیم بود. بر اساس هرمنوتیک اسکینر، نظریات، آراء و اندیشه «معنا» های هر متفکر، که از آنها به تعبیر می بسترها و زمینه» تحت تاثیر ، کنیم شکل می « ها گیرد. فلذا برای فهم هر نظریه ای، بازسازی زمینه ها و بسترهای شکل دهنده به آن نظریه ضروری است. در این مﻘاله، چارچوب روشی اسکینر در فهم نظریه سلطنت مشروطه و سلطنت مشروعه و نزد نمایندگان برجسته آن به آزمون گذاشته خواهد شد. به این منظور زمینه های دوگانه زبانی، فکری و عملی، محیطی این دو نظریه، احصاء و تبیین می شود.

مشروطیت, معنا, زمینه, هرمنوتیک اسکینر, سلطنت مشروطه, سلطنت مشروعه