مهدی شجریان - استادیار، پژوهشکده مطالعات اجتماعی و تمدنی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.

مسئله کانونی این تحقیق عبارت است از اینکه جایگاه اجماع و شهرت در استنباط احکام فقهی زنان چگونه نقد و بررسی می شود. این تحقیق با روش تحلیلی انتقادی و با رجوع به منابع کتابخانه ای پاسخ این سوال را می کاود. در خصوص غالب مسائل فقهی زنان ادعای اجماع یا شهرت وجود دارد. برخی فقیهان در مصاف دلالت دلیل از یک سو و اجماع و شهرت از سویی دیگر، جانب این دو را گرفته و از فتوای مطابق با دلیل استنکاف کرده اند. این روند به لحاظ اصولی قابل قبول نیست؛ زیرا قوی ترین قسم اجماع در دانش اصول فقه فاقد اعتبار است و در این فرض نمی توان از سایر اقسام اجماع و شهرت در فتاوای فقهی بهره برد. علاوه بر این مخالفت با دلیل و موافقت با اجماع و شهرت نه تنها رفتاری مطابق با احتیاط نیست بلکه به دلیل بی اعتنایی به دلیل معتبر، نوعی خلاف احتیاط تلقی می شود. درعین حال برخی فتاوای فقهی در حوزه مسائل زنان ریشه در مبانی انسان شناسی فقیهان دارد، که اموری قابل مناقشه هستند؛ ازاین رو اجماع آنها مدرکی یا محتمل المدرک تلقی شده و فاقد اعتبار است. عمده در مسائل فقهی زنان بازپژوهی روشمند در ادله معتبر است، هرچند نتیجه این بازپژوهی امری مخالف با اجماع یا شهرت باشد.

اجماع در مسائل زنان, شهرت در مسائل زنان, فقه زنان, مرجعیت زنان