محدثه میر - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
حمید محمدی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

سابقه و هدف: در مناطق خشک و نیمه خشک وجود تالاب­ ها اهمیت بسیاری دارد. نتایج به دست آمده از تحقیقات مختلف نشان داده است که تالاب ­ها علاوه بر منافع زیست ­محیطی از جمله تثبیت خاک، تنظیم درجه حرارت، کاهش خشکی هوا و... منافع اقتصادی نیز بر جوامع محلی داشته است. به صورتی که امرار معاش آن­ها بستگی به تالاب­ ها داشته و با ایجاد خشکسالی­ های پی در پی و خشک شدن بستر تالاب ­ها بسیاری از جوامع محلی مجبور به مهاجرت شده ­اند. تالاب هامون از جمله اکوسیستم ­های طبیعی می­ باشد که در منطقه سیستان منافع زیست محیطی و اقتصادی با ارزشی برای جوامع محلی داشته است اما به دلیل خشکسالی­ های ایجاد شده خسارت­ های جانی و مالی بسیاری در منطقه سیستان ایجاد شده است. هدف از این مطالعه بررسی منافع بهره ­برداران از تالاب هامون در زمان پرآبی تالاب و بررسی خسارت ­های ایجاد شده برای بهره­ برداران در زمان خشکسالی می­ باشد.مواد و روش ­ها: در این مقاله به منظور بررسی منافع بهره ­برداران از تالاب هامون، با مشورت جوامع محلی و تحقیقات قبلی انجام شده، سه شغل کشاورزی، صیادی و دامداری به منظور مصاحبه انتخاب شد. داده ­های مورد استفاده از پرسشنامه ­ها استخراج شد و منافع کشاورزان، صیادان و دامداران به روش قیمت­ های بازار بررسی گردید، از روش ارزش­ گذاری مشروط به منظور بررسی خسارت­ های ایجاد شده در تالاب استفاده شد.  نتایج و بحث: نتایج نشان می­ دهد در سال ۱۳۹۹ منفعت حاصل از بخش صیادی ۷۹۶۷۰۰۲۸۰۰ ریال، منفعت بخش دامداری ۷۷۴۵۲۹۲۳۶۱۰ ریال و کشاورزی ۳۱۸۱۶۵۲۸۲۱۲۰ ریال می­ باشد. بررسی خسارت ایجاد شده در سال ۱۴۰۱ نیز مشخص کرد ۱۱۶۸۳۴۵۴۱۶۰۰ ریال خسارت به بهره برداران تحمیل شده است. همچنین بررسی تمایل به پرداخت به منظور حفظ و احیای تالاب هامون ۲۳۴۴۵۵۵۹۲۰۰ ریال به ­دست آمد. با توجه به نتایج این مطالعه و مقایسه منافعی که ذینفعان از تالاب هامون داشته ­اند و خسارت­ هایی که به دلیل خشکسالی به آن­ها تحمیل شده است، در می­ یابیم که لازم است اقداماتی جدی به منظور مدیریت مناسب جهت آبگیری تالاب (حق آبه تالاب هامون) و ایجاد معیشت­ های جایگزین برای ذینفعان تالاب در دستور کار قرار بگیرد.نتیجه­ گیری: نتایج این تحقیق نشان می ­دهد، جوامع محلی با بهره­ برداری­های انجام شده از تالاب منافع اقتصادی بسیاری داشته ­اند و با خشکسالی ایجاد شده خسارت زیادی به آن­ها تحمیل شده است. بنابراین با توجه به بهره­ برداری­های صورت گرفته در زمان پرآبی تالاب هامون، از جمله استفاده از آب برای کشاورزی، رفت و آمد صیادان به منظور صید ماهی و برداشت علوفه توسط دامداران و حتی ورود دام­ها به منظور چرای در نیزارها این فعالیت­ های انسانی می­ تواند یکی از عوامل مهم در تخریب و کاهش منابع آبی تالاب هامون باشد.

تالاب بین المللی هامون, منافع اقتصادی, خسارت های اقتصادی, ارزش گذاری مشروط, معیشت های جایگذین