حسین مرادی - گروه علوم باغبانی و پژوهشکده فناوری های زیستی گیاهان دارویی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
مجتبی اسماعیل زاده - گروه علوم باغبانی و پژوهشکده فناوری های زیستی گیاهان دارویی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
فاطمه دواتگر - گروه علوم باغبانی و پژوهشکده فناوری های زیستی گیاهان دارویی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

سابقه و هدف: رادیکال­ های آزاد با فساد مواد غذایی و آسیب به سلامت انسان، به­ عنوان ترکیباتی مضر و آسیب رسان به سلول های گیاهی و جانوری محسوب می شوند. فنل ها گروه وسیعی از ترکیبات هیدروکسیلی هستند که ترکیباتی نظیر فلاوونوئیدها و آنتوسیانین ها در آن قرار دارند. نسترن کوهی، ولیک سرخ و ولیک سیاه سه میوه دارویی با ترکیبات ارزشمندی نظیر پلی فنول ها، فلاوونوئیدها، ویتامین ها، در شمال کشور بصورت خودرو دارای رشد رویشی و زایشی بسیار مطلوبی می باشند.مواد و روش ­ها: جهت بررسی و تعیین بیشترین میزان استخراج ترکیبات آنتی اکسیدانی، روش های مختلف عصاره گیری در این سه میوه مورد استفاده قرار گرفت. میوه های این گیاهان از منطقه نوا (°۳۵٫۸۵۴شمالی °۵۲٫۲۰۹شرقی، ارتفاع از سطح دریا۲۳۰۰متر) واقع در شهرستان آمل جمع آوری و پس از خشک کردن با چهار حلال آب، اتانول، هیدروالکل(آب و اتانول ۵۰:۵۰) و متانول عصاره گیری صورت گرفت. سپس مقادیر فنل، فلاوونوئید و درصدمهار رادیکال آزادDPPH برای هرکدام از میوه ها و روش عصاره گیری اندازه گیری شد.نتایج و بحث: نتایج این پژوهش نشان داد که روش های مختلف عصاره گیری میوه نسترن اختلاف معنی داری درسطح۱درصد(p<۰.۰۱) برروی فنل و آنتی­اکسیدان  و درسطح پنج درصد (p<۰.۰۵) برروی فلاوونوئید می­ باشد. همچنین براساس مقایسه میانگین روش­ های عصاره گیری در میوه نسترن،  استفاده از حلال هیدروالکل(آب و اتانول) باعث ایجاد اختلاف معنی داری نسبت به دیگر حلال ها بود و توانست بیشترین مقدار فنل کل در این گیاه را نشان دهد. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد روش­ های مختلف عصاره­ گیری در میوه ولیک سرخ (آب، هیدروالکی، اتانولی و متانولی) بر میزان فنل، فلاوونوئید و آنتی­ اکسیدان موثر بوده و در سطح ۱درصد معنی­ دار بودند. براساس جدول مقایسه میانگین روش ­های عصاره­ گیری در میوه ولیک سرخ، عصاره­ های بدست آمده از حلال هیدروالکل بیشترین عدد را در صفات فنل و فلاوونوئید نشان داده و تیمار برتر بودند. روش ­های عصاره ­گیری در صفات فلاوونوئید و آنتی­ اکسیدان در سطح۱ درصد(p<۰.۰۱) و بر فنل درسطح پنج درصد (p<۰.۰۵) در میوه ولیک سیاه معنی­ دار بود. همچنین براساس نتایج حاصل از جدول مقایسه میانگین روش ­های عصاره ­گیری در میوه ولیک سیاه حلال هیدروالکل  بهترین حلال در استخراج ترکیبات فنلی نسبت به دیگر حلال­ ها بوده است.نتیجه­ گیری: ترکیبات فنلی از سه میوه دارویی نسترن کوهی، ولیک سرخ و ولیک سیاه توسط حلال هیدروالکل نسبت به دیگر حلال ها یعنی آب، اتانول و متانول مطلوب­تر بود. همچنین بیشترین مقدار فنل در بین سه میوه مورد آزمایش در میوه نسترن کوهی مشاهده گردید. در حالی که در ولیک سرخ هیدروالکل (آب و اتانول) و در ولیک سیاه متانول بیشترین فلاوونوئید اندازه گیری شده را شامل شدند. به طور کل و با توجه به اهمیت ترکیبات فنلی، جهت استخراج این نوع ترکیبات در این گیاهان، استفاده از حلال هیدروالکل پیشنهاد می­­ گردد.

اتانولی, رادیکال های آزاد, روش استخراج, گیاهان دارویی و متانولی