سید ابوالقاسم نقیبی - معاون آموزشی دانشگاه شهید مطهری

نظریه ولایت مطلقه فقیه از ابتکارات امام خمینی در زمینه فقه حکومتی در مکتب فقهی امامیه اثناعشریه است. نظریه خلافت راشده عبدالرزاق احمد سنهوری،  که براساس آموزه­های فقه عمومی اهل سنت ارائه گردیده، از نظریات مهم فقه حکومتی است. مطالعه تطبیقی این دو نظریه امکان تعامل مطلوب بین مذاهب اسلامی را فراهم می­آورد و به توسعه فقه عمومی اسلامی می انجامد. امام خمینی در نظریه ولایت مطلقه فقیه معتقدند که ولایت در عصر غیبت به صورت عام برای فقیه عادل و با کفایت اجتماعی و سیاسی جعل شده است و دامنه آن مقید به امور عمومی و مصلحت جامعه اسلامی و مطلق نسبت به احکام الهی اعم از اولیه و ثانویه و قوانین بشری است. از منظر امام خمینی انتخاب مستقیم ولی فقیه از ناحیه ملت یا انتخاب غیر مستقیم او از ناحیه خبرگان ملت در چهارچوب نصب عام فقیه عادل واجد کفایت اجتماعی و سیاسی صورت می پذیرد. سنهوری شمول و فراگیری خلافت نسبت به شئون دینی و دنیوی، التزام به شریعت اسلامی و اعمال آن در قلمرو دارالاسلام را از ویژگی های خلافت راشده می­داند و بر ضرورت وجود شرایطی چون عدالت و حکمت در خلیفه و ولی امر تاکید می­ورزد. و اصولا شکل­گیری خلافت صحیحه راشده را منوط به مشارکت اهل حل و عقد از تمامی بلاد اسلامی در تعیین خلیفه می­داند و بیعت آنان را موجد ولایت برای حاکم و خلیفه تلقی می­نماید. وی به استناد اجماع، استخلاف را از اسباب ایجاد ولایت می­شمرد.

فقیه, عادل, ولایت, خلافت, حکومت اسلامی, مطلقه, راشده