حکیمه دبیران - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی.

پیامبر اکرم(ص) که مشرف به خطاب و انک لعلی خلق عظیم  و بعثتش منتی بزرگ از جانب پروردگار بر بندگان است، می فرماید که من برای کامل کردن مکارم اخلاق به رسالت مبعوث شدم. فرمایش آن حضرت این نکته دقیق و قابل توجه را به ذهن متبادر می کند که فطرت و دین الهی بر اساس اخلاق استوار است و استاد بزرگ اخلاق، امام خمینی نیز علاوه بر توصیه های مکرر، بخشی از شرح حدیث بیست و نهم در کتاب وزین شرح چهل حدیث را به بیان ارزش و اهمیت خصلتهای نیکوی انسانی و مکارم اخلاقی اختصاص دادهاند. در مقاله حاضر پس از بیان معانی فطرت و ارتباط آن با اخلاق، به تبیین دیدگاه حضرت امام خمینی در این امر پرداخته میشود. ایشان که اصلاح جامعه و سوق بشر به سوی سعادت را مقصد اصلی آفرینش می دانند، از بیم آنکه مبادا تصور فطری بودن اخلاق، موجب ناامیدی گرفتاران سوء خلق شود و در صدد علاج برنیایند، به صراحت درمان پذیر بودن هر خلقی را، اگر چه ملکه شده باشد، چنین بیان می فرمایند که مقصود از طبیعی بودن و فطری بودن خلقی، آن نیست که ذاتی غیر قابل تغییر است، بلکه جمیع ملکات و اخلاق نفسانیه، تا نفس در این عالم و در تحت تصرف زمان و تجدد واقع است، قابل تغییر است. و انسان می تواند جمیع اخلاق خود را متبدل به مقابلات آنها کند. ایشان همچنین در فصلی با عنوان «مبادی محاسن اخلاقی و مساوی آن»، به نظر علمای فن اخلاق که مجموع فضایل نفس را در تحت چهار جنس حکمت، عفت، شجاعت و عدالت بر شمردهاند، اشاره می فرمایند تا شوق تخلق به اخلاق الهی را در سالکان راه و حتی غافلان نا آگاه ایجاد نمایند.

فطرت, اخلاق, امام خمینی, اخلاق نفسانیه, ملکات