اعظم امینی - استادیار گروه الهیات دانشگاه پیام نور
محمد حسن حائری - استاد دانشگاه فردوسی مشهد

حق حبس، حق خودداری از انجام تعهد تا اجرای تعهد به وسیله طرف دیگر است. و از جمله حقوقی است که غالبا در عقود و معاملات معاوضی، نظیر: بیع و اجاره به وجود می­آید. و مختص بیع نیست در این نوشتار علاوه بر تعریف و ماهیت حق حبس، به مبنای این حق در عقود معاوضی از منظر فقها و حقوقدانان نیز پرداخته شده است. اما از میان مبانی، آنچه به نظر منطقی­تر می­رسد، این است­که پس از تحقق قرارداد و التزام متعاقدین به تسلیم عوضین به یکدیگر، برای آغاز به تسلیم یکی از آنها، نمی­توان ترجیحی را پیدا کرد، چون هر دو حق از هر حیث مساوی و همزمان به وجود می­آیند. از این رو هر کدام می­توانند انجام تعهد خود را منوط به اجرای تعهد دیگری نماید. بنابراین بر اساس دیدگاه امام خمینی  می توان گفت مهم ترین مبنای این حق، بنا و سیره عقلاست. و در ثبوت بنای عقلا در حق­حبس چه از نظر صغروی و چه کبروی بحث و اشکالی نیست.

حق حبس, عقود معاوضی, امتناع, قبض, اقباض