سیدمحمد حسینی - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران
زینب محمودی - دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

ضرورت وجود حکومت امری انکارناپذیر است؛ این مسئله ترجمانی از «بعضکم اولیاء بعض» و تعبیری از پاسخ امام علی (ع) به شبهه «لا حکم الا لله» است. از جمله پرسش هایی که در گذرگاه تاریخ، ذهن فقها را متوجه خود کرده و در عصر حاضر اوج گرفته است حدود و ثغور ولایت حاکم شرع است. امام خمینی و خویی به عنوان دو تن از مراجع تراز اول معاصر، در این زمینه دیدگاه هایی را مطرح کرده اند؛ خویی این ولایت را مقیده دانسته و امام خمینی جغرافیای آن را به گستردگی ولایت پیامبر(ص) و معصومین(ع) توسعه داده است. اصرار خویی بر خدشه دار بودن سند و عدم دلالت روایات بر ولایت مطلقه فقیه و استناد امام خمینی به ادله عقلیه و استفاده از احادیث به عنوان موید دلایل عقلی، سرچشمه این تفاوت است –هرچند که دو جامعه متفاوت ایران و عراق و محیط امنیتی که خویی در آن قرار داشت در دیدگاه ایشان بی تاثیر نبوده است- خویی در سال های پایانی حیاتش، در ذیل بحث جهاد ابتدایی و تقسیم غنائم به ولایت مطلقه فقیه اشاره می کند که این اظهاریه، فرضیه تغییر و تحول در دیدگاه ایشان را تقویت می کند.

ولایت, مطلقه, مقیده, فقیه, حکومت