مجید رضایی - عضو هیات علمی دانشگاه مفید قم.
سید محمد علی هاشمی - پژوهشگر حوزه علمیه قم و دانشجوی کارشناسی ارشد معارف قرآن دانشگاه مفید.

قاعده نفی سبیل از قواعد مهم فقهی است که در نگاه مشهور فقها مستند به آیات قرآن، اخبار مستفیض و اجماع است. فقها در موارد بسیاری این قاعده را مبنای استنباط احکام شرعی قرار داده اند.  براساس مفاد این قاعده هرعملی که منجر شود کفار راهی برای سلطه و ولایت بر مومنان پیدا کنند حراماست. به مقتضای این قاعده هر عقد و پیمان و هر معامله، ایقاع و قراردادی که موجب علو و برتریکفار بر مومنانشود اعتبار حقوقی ندارد. در این مقاله به بحث از مفهوم و مفاد قاعده نفی سبیل، موقعیت فقهی و مستندات آن در آیینه آرای فقهی و اصولی و اندیشه­های سیاسی و اجتماعی امام خمینی پرداخته شده و در نهایت برخی از فروع فقهی مبتنی بر این قاعدهتطبیق وتحلیل شده است. همچنین ضمن بحث از مستندات این قاعده مهم ترین مستند دلالی قابل اعتنای این قاعده درک عقل دانسته شده و تاکید می شود که مفاد این قاعده که تلازم حتمی با دو عنصر عزت و استقلال اسلامی دارد مورد درک عقل است و  تصورش تصدیق را به همراه دارد. تاکید بر توجه به اقتضای درک عقل در استناد به این قاعده و تفریع و تطبیق قاعده از دغدغه­های  نویسندگان این مقاله است. «رابطه ادله نفی سبیل با دیگر ادله»، «مرجع تعیین مصداق سلطه»، «اندیشه نفی سبیل و زندگی در جهان امروز» و «نفی سبیل و استقلال اقتصادی (ضرورت استفاده از تولید ملی و راهکار اقتصاد مقاومتی)» از دیگر مباحثی است که در چهارچوب اندیشه امام به آن پرداخته می­­شود.

نفی سبیل, نفی سلطه, عزت اسلامی, اقتدار اسلامی, اسلام و سیاست خارجی, اندیشه های امام خمینی