حدیث رجبی - استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

«دعا» به عنوان یک موجود مجرد و مصداقی از تسبیح قولی کائنات، از یک­سو از سنخ معنا و علم شمرده می­شود که قیام صدوری به نفس دارد و از سوی دیگر بر اساس مبانی دینی و آیات قرآن می­تواند در ساختار وجودی و حدوث یا عدم حدوث پدیده­ ها نقش ایفا کند لکن فرآیند این تاثیر و تاثر وجودی دعا در ماورای آن، مسئله پژوهش حاضر است که برای دفع شبهات و واقع نمایی اثر دعا در هستی لازم است موردبررسی قرار گیرد. بر اساس مبانی حکمت متعالیه، اولا وجود با علم مساوقت دارد و ثانیا علم از شئون نفس است؛ بر این مبنا، تمام کائنات صاحب نفس مدرکه و تسبیح قولی خواهند بود. در این میان، نفس انسان با ارتقای وجود خود و اتصال به نفوس مفارق سماوی قادر است دیگر نفوس کائنات را از اثر وجود خود متاثر سازد و به واسطه تاثیر­گذاری آن نفوس در مواد و ابدان مقارن خود، در ساختار وجودی اشیاء و حدوث یا عدم حدوث وقایع نقش انتولوژیک ایفا کند به گونه ای که در راستای منافع و خیر دعاکننده باشد. این همان فرآیند تاثیر دعا در ماورای خود است که شواهد درون و برون دینی به انضمام روایات متعدد، تحقق بالفعل این ویژگی آن را تایید می­کنند. امام خمینی نیز به تبع حکمت متعالیه در مواضع مرتبط، کیفیت این تاثیر وجود شناختی دعا را شرح و تایید کرده ­اند.

امام خمینی, وجود, تجرد, نفس, دعا