مجید غلامحسینی - استادیار، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
فرناز شریعتی - استادیار ، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.
علی آقامحمدی - کارشناس، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

تعیین آرایش کاشت بهینه در دستیابی به عملکرد مطلوب در گیاهان زراعی و از جمله کنجد نقش تعیین­ کنندهای دارد. لذا آرایش های مختلف کاشت در سه سطح شامل کشت یک، دو و سه ردیف بر روی پشته بر صفات کمی و کیفی شش رقم کنجد به نام های هلیل، دشتستان ۲، داراب ۱، اولتان، یلو وایت و ناز تک شاخه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تاثیر آرایش کاشت برای تمام صفات اندازه گیری شده به جز درصد روغن دانه معنی دار بود. همچنین اثر رقم برای تمام صفات اندازه گیری شده معنی دار شد. اثر متقابل آرایش کاشت و رقم تنها برای تعداد شاخه فرعی در سطح یک درصد معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه از دو تیمار کشت یک و دو ردیف روی پشته به ترتیب با عملکرد ۱۰۰۰ و ۱۰۹۲ کیلوگرم در هکتار به دست آمد. تیمار کشت سه ردیف روی پشته کمترین میزان عملکرد دانه را با ۴۸۱ کیلوگرم در هکتار تولید کرد. علاوه بر این بیشترین عملکرد دانه (۹۵۷ کیلوگرم در هکتار) و درصد روغن (۵۳/۳ درصد) به عنوان مهمترین صفات مورد بررسی به­ ترتیب از ارقام دشتستان ۲ و داراب ۱ به دست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد که در انتخاب بهترین آرایش کاشت کنجد باید به ویژگی های ارقام توجه شود و تراکم و آرایش کاشت به نحوی تنطیم شود که ضمن استفاده گیاه از عوامل محیطی، رقابت بین بوته ها به حداقل رسیده و حداکثر عملکرد اقتصادی حاصل شود.

دانه های روغنی, درصد روغن, عملکرد دانه, مدیریت زراعی