زانیار خاطری - دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس تهران، تهران، ایران.
رضا نجارزاده - دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تریت مدرس تهران، تهران، ایران.
لطفعلی عاقلی - دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تریت مدرس تهران، تهران، ایران.

ایران یکی از کشورهایی است که پس از وقوع انقلاب اسلامی با انواع تحریم­ها به صورت یک­جانبه و چندجانبه در دوره­های مختلف مواجه بوده است. تحریم سبب نوعی بلا تکلیفی در اقتصاد شده و سرمایه­گذاران داخلی و خارجی را برای انجام سرمایه­گذاری وادار به تامل و صبر می­کند. از اواسط دهه ۱۹۸۰ با توجه به گسترده شدن فرآیند جهانی شدن  و سرعت گرفتن تبعات و آثار آن، جریان سرمایه به عنوان یکی از نمودهای عینی جهانی شدن در کشورهای در حال توسعه بیش از پیش مورد توجه محققان و سیاست­گذاران قرار گرفته است. شکل­گیری مزیت­های اقتصادی در کشورهای مختلف سرمایه­داران را در گوشه و کنار جهان ترغیب نموده تا سرمایه­های خود را به فراتر از مرزهای کشور مادری انتقال داده و به دنبال حداکثر کردن سود خود در آن­سوی مرزهای کشور اصلی باشند. در این میان تحریم­های بین­المللی می­توانند به عنوان یک مانع بر سر راه کشورها باشند و با اختلال در وضعیت بخش خارجی کشور هدف تحریم، مانع از انتقال سرمایه و اهداف مورد انتظار شوند. شواهد تجربی و نتایج نظری مدل­های رشد اقتصادی نیز نشان­دهنده نقش اساسی سرمایه و در نتیجه سازوکار جریان سرمایه می­باشد. لذا نظر به اهمیت جریان سرمایه و وجود تحریم­ اقتصادی به عنوان مانعی برای سازوکار مذکور، هدف محوری پژوهش حاضر بررسی اثر تحریم­های اقتصادی (به تفکیک قوی و ضعیف) بر حساب سرمایه می­باشد. بدین منظور یک فرضیه مبنی بر اینکه تحریم­های اقتصادی اثر منفی و معنی­دار بر حساب سرمایه دارند تدوین و برای آزمون آن از روش ARDL استفاده شده است. نتایج پژوهش حاضر با استفاده از داده­های سری زمانی ۱۳۵۷ تا ۱۳۹۵ برای ایران حاکی از آن است که تحریم­های اقتصادی قوی تاثیری منفی و معنی­دار بر حساب سرمایه هم در کوتاه­مدت و هم در بلندمدت داشته­اند اما تحریم­های اقتصادی ضعیف به دلیل دور زدن تحریم­ها تاثیر معنی­داری نداشته­اند. به علاوه شدت تاثیر تحریم­های اقتصادی قوی بر حساب سرمایه در کوتاه­مدت بیشتر از بلندمدت بوده که این نشان­دهنده موفقیت سیاست­گذاران در مقاوم­سازی ساختارهای اقتصادی کشور در برابر تحریم­ها و کاهش تاثیرات آنها بوده است (نه رفع تمامی اثرات نامطلوب تحریم). بر اساس نتایج مطالعه سیاست­هایی همچون تلاش درجهت کاهش محدودیت­های ورود تکنولوژی­های جدید به کشور و افزایش سرمایه گذاری­ها در داخل و خارج کشور، تدوین برنامه همکاری با کشورها و مناطق مختلف برای جذب سرمایه­گذاری و همچنین بهبود فضای کسب و کار با برداشتن موانع تولید در جهت رونق اقتصادی همچون کاهش ریسک سرمایه­گذاری پیشنهاد می­شود.

حساب سرمایه, تحریم های اقتصادی قوی, تحریم های اقتصادی ضعیف, ARDL, ایران