آیلار جلیلی - کارشناسی ارشد توسعه اقتصادی و برنامه ریزی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
حسین پناهی - استاد اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
سکینه سجودی - استادیار اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

سلامت مردمان، یکی از نگرانی­های مهم اقتصادیبخصوص در کشورهای درحال توسعه به شمار می­رود. چرا که این مفهوم دارای نقشی مهم در فرآیند توسعه بوده و به عنوان یکی از مهم­ترین سرمایه­گذاری­هادر زمینه نیروی انسانی نگریسته می­شود. درموردرابطهبینسلامتزنانورشداقتصادیدیدگاه­هایمختلفیوجوددارد؛سوالیکهدربیناقتصاددانانمطرحاستایناستکهآیارشداقتصادیمتاثرازسلامتزناناستیارشداقتصادیعلتسلامتزناناست؟با وجود اهمیت بالای متغیر سلامت بخصوص سلامت زنان، بسیاری از حیطه­های مرتبط با سلامت زنان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در واقع، پرداختن به سلامت زنان، سرمایه­گذاری برای نسل­های بعدی است و غفلت از آن نتایج جبران ناپذیری می­تواند در پی داشته باشد. علاوه بر سلامت نسل­های آتی، سلامت زنان به صورت مستقیم نیز بر رشد اقتصادی کشورها تاثیرگذار است. از آنجایی که نیروی انسانی یکی از عوامل موثر در توسعه جوامع هستند زنان نیز به­عنوان نیمی از جمعیت دنیا سهم عمده­ای در عرصه توسعه اقتصادی و به دنبال آن نقش موثر و سازنده­ای در به حرکت درآوردن بخش­های مختلف اقتصادی دارند. همچنین یکی از مهم­ترین گروه­های اجتماعی متاثر از کیفیت زندگی و در عین حال موثر بر آن می­باشند. این گروه از آنجا که ارتباط موثر و سازنده ای با گروه­های اجتماعی جامعه دارند، علاوه بر وظایف شخصی نقش مهمی در پیشرفت­های اجتماعی و توسعه پایدار آن ایفا می­کنند. آنان برای تسریع روند تغییر و توسعه پایدار جامعه، مسئولیت به­سزا و تعیین کننده­ای بر عهده دارند. به همین علت کشورهایی که در مسیر توسعه سازنده قرار دارند؛ به این موضوع پی برده­اند که ضرورت ایجاد جامعه سالم در گرو وجود زنان موثر در جامعه است. زنان سالم بیشتر قادر هستند تا به صورت کارآمدی در بازار کار با نتایج مستقیم برای تامین موثر نیروی کار و بنابراین سطح و رشد خروجی اقتصادی مشارکت بکنند و هر چقدر سلامتی بیشتر باشد بازدهی به سرمایه­های آموزشی افزایش می­یابد. با توجه به اهمیت سلامت بر رشد اقتصادی و با توجه به اینکه سلامت به عنوان یکی از مولفه­های اساسی سرمایه انسانی محسوب می­شود در این پژوهش تلاش نمودیم تا اثر متغیرهای امید به زندگی، نرخ باروری و نرخ مرگ و میر را بر رشد اقتصادی کشورهای گروه D۸ بررسی نماییم. این پژوهش به بررسی جهت علیت بین شاخص­های سلامت زنان (امید به زندگی، نرخ باروری و نرخ مرگ و میر) و رشد اقتصادی طی دوره ۲۰۱۶-۱۹۹۰ با استفاده از رویکرد علیت گرنجری تلفیقی کونیا (۲۰۰۶) در کشورهای گروه D۸پرداخته است. این روش مبتنی بر رگرسیون­ به ظاهر نامرتبط (SUR) و آزمون­های والد با مقادیر بحرانی بوت استرپ خاص هر کشور است. همچنین برای آزمون علیت در مجموعه کشورهایD۸ از آزمون علیت دومیترسکو- هورلین استفاده شده است. داده­های مورد نیاز از پایگاه داده­های آماری بانک جهانی استخراج شده است. ابزارهای اقتصادسنجی مورد استفاده در این پژوهش، نرم­افزارهای STATA۱۴، TSP، GAUSS۱۶است. یافته­هایاینپژوهشحاکیاز آن است که در کشورهای گروه D۸ فرضیه مبنی بر عدم وجود رابطه علیت از متغیرهای امید به زندگی، نرخ باروری و نرخ مرگ و میر به رشد اقتصادی را در سطح معناداری ۵ درصد نمی­توان رد کرد، ولی فرضیه مبنی بر عدم وجود رابطه علیت از رشد اقتصادی به امید به زندگی، نرخ باروری و نرخ مرگ و میر رد می­شود. به این معنی که رابطه علیت از سمت متغیرهای شاخص­های سلامت به سمت رشد اقتصادی وجود ندارد ولی از سمت رشد اقتصادی به سمت شاخص­های سلامت رابطه علیت وجود دارد. بنابراین رابطهعلی یک طرفه از رشد اقتصادی به امید به زندگی، نرخ باروری و نرخ مرگ و میر وجود دارد. پس نتیجه می­گیریم که دراغلب کشورهای گروه D۸ و در مجموعه این کشورها به صورت یک کل رابطهعلی یک طرفه از رشد اقتصادی به شاخص­های سلامت زنان وجود دارد.

رشد اقتصادی, رگرسیون های به ظاهر نامرتبط (SUR), سلامت زنان, علیت گرنجری پانلی مبتنی بر بوت استرپ, کشورهای گروه D۸