یک تحلیل تعادل عمومی از اثرات تورمی، تولیدی و مصرفی مالیات بر ارزش افزوده در ایران
عنوان مقاله: یک تحلیل تعادل عمومی از اثرات تورمی، تولیدی و مصرفی مالیات بر ارزش افزوده در ایران
شناسه ملی مقاله: JR_JQE-16-4_001
منتشر شده در در سال 1398
شناسه ملی مقاله: JR_JQE-16-4_001
منتشر شده در در سال 1398
مشخصات نویسندگان مقاله:
احمد چهرقانی - دانش آموخته دکتری علوم اقتصادی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، اهواز، ایران (نویسنده مسئول Email: ahmadchehreghani@gmail.com).
منصور زراء نژاد - استاد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، اهواز، ایران
مسعود خداپناه - دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، اهواز، ایران
خلاصه مقاله:
احمد چهرقانی - دانش آموخته دکتری علوم اقتصادی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، اهواز، ایران (نویسنده مسئول Email: ahmadchehreghani@gmail.com).
منصور زراء نژاد - استاد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، اهواز، ایران
مسعود خداپناه - دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، اهواز، ایران
دولتها برای تامین مخارج خود از منابع مختلف درآمد تحصیل می کنند. یکی از مهمترین منابع درآمدی دولتها مالیات است. مالیات با روش و انواع مختلفی وضع میگردد که یکی از انواع آن مالیات بر ارزش افزوده است. مالیات بر ارزش افزوده (VAT) به عنوان روش جدید اخذ مالیات با ایجاد یک پایه مالیاتی گسترده، در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است.مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات چند مرحلهای است که به کالاها و خدمات تعلق میگیرد و منظور از آن اخذ مالیات از اضافه ارزش کالاهای تولید شده یا خدمات ارائه شده در مراحل مختلف تولید و توزیع است که در هر مرحله به صورت درصدی جدا از قیمت اخذ میشود.به عبارت دیگر مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر قیمت فروش است که بار مالیاتی آن بر دوش مصرفکننده نهایی است و از ارزش افزوده بنگاهها، یعنی تفاوت بین عایدی ناشی از فروش کالاها و خدمات و کل هزینههایی که بابت خرید نهادههای تولیدی (به جز نیروی انسانی) پرداخت شده، دریافت میشود. دو روش کلی برای محاسبه مالیات بر ارزش افزوده وجود دارد که عبارتند از: روش تجمعی و روش تفریقی. هر یک از روشهای تجمعی و تفریقی، خود به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم دسته بندی میشوند.از نگاه دیگر، مالیات بر ارزش افزوده را میتوان به دو روش بر مبنای اصل مبدا و مقصداجرا کرد.بر اساس نحوه منظور کردن خرید کالاهای سرمایهای در پایه مالیات بر ارزش افزوده، میتوان این مالیات را با سه مبنای مختلف معرفی نمود که عبارتند از: مالیات بر ارزش افزوده بر مبنای تولید ناخالص ملی (نوع تولیدی)؛ مالیات بر ارزش افزوده بر مبنای تولید خالص ملی (نوع درآمدی)؛ و مالیات بر ارزش افزوده بر مبنای مصرف (نوع مصرفی). در کشور ایران نیز به منظور اصلاح ساختار مالیاتی، قانون مالیات بر ارزش افزوده از نیمه دوم سال ۱۳۸۷ به اجرا گذاشته شده است. از آنجا که تاکنون این قانون به صورت آزمایشی اجرا شده و لایحه تبدیل آن از قانون آزمایشی به قانون دائمی در دست بررسی است، مطالعه آثار مالیات بر ارزش افزوده بر متغیرهای کلان اقتصادی اهمیتی ویژه دارد. بر همین اساس، در این مقاله اثرات اجرای قانون آزمایشی مالیات بر ارزش افزوده بر متغیرهای کلان اقتصاد ایران شامل تورم، تولید ناخالص داخلی و مصرف مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق از نوع کمی است و با استفاده از یک الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه (CGE) انجام شده است. این روش یکی از روشهای تحلیل کمی است که برای بررسی دامنه وسیعی از موضوعات سیاستی از جمله سیاستهای مالیاتی، انعطافپذیر است و میتواند چارچوب جامعنگری را برای بررسی آثار همه جانبه سیاستها فراهم نماید. مدل مورد استفاده در این مقاله، مدل استاندارد تعادل عمومی قابل محاسبه ارائه شده توسط لافگرن و همکاران (۲۰۰۲) است. این مدل یکی از معروفترین مدلهای CGE است که به صورت استاندارد طراحی شده است. معادلات این مدل به چهار بخش یا بلوک تقسیم می شوند که عبارتند از: بلوک قیمت، بلوک تولید و تجارت، بلوک نهادها و بلوک قیدهای سیستم. البته تعدیلات لازم در معادلات مدل استاندارد به منظور هماهنگی آن با اقتصاد ایران صورت گرفته است. در مدل تعادل عمومی قابل محاسبه، معمولا منبع اطلاعات، ماتریسی است که آن را ماتریس حسابداری اجتماعی (SAM) مینامند. ماتریس حسابداری اجتماعی، ماتریس مربعی است که هر حساب در محل برخورد یک سطر و ستون قرار گرفته است. این ماتریس اطلاعات عددی اقتصاد را به طور جامع مورد بررسی قرار میدهد. آخرین ماتریس حسابداری اجتماعی ایران مربوط به سال ۱۳۹۰ است که در سال ۱۳۹۴ توسط مرکز پژوهشهای مجلس تهیه شده است، که در مقاله حاضر از این ماتریس به عنوان منبع اطلاعات استفاده میشود. فعالیتهای اقتصادی به هفت بخش: کشاورزی، نفت، معدن، صنعت، انرژی، ساختمان و خدمات تقسیم شده است. تحلیل سیاستی در قالب دو سناریو انجام شده است که عبارتند از اعمال مالیات بر ارزش افزوده با نرخ ۶% و ۹%. در هر دو سناریو، نرخ مالیات بر ارزش افزوده در بخش کشاورزی صفر در نظر گرفته شده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که اجرای مالیات بر ارزش افزوده در ایران موجب افزایش تورم، کاهش تولید ناخالص داخلی و کاهش مخارج مصرفی خانوارها میگردد.
کلمات کلیدی: مالیات بر ارزش افزوده, ماتریس حسابداری اجتماعی(SAM), الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه (CGE), تورم, تولید ناخالص داخلی (GDP)
صفحه اختصاصی مقاله و دریافت فایل کامل: https://civilica.com/doc/1820872/