سید مرتضی افقه - استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز
سید امین منصوری - دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز

هدف اصلی در این پژوهش برآورد شاخص اقتصاد زیرزمینی در ایران با تاکید بر جرایم اخلاقی و اقتصادی، با استفاده از روش شاخص های چند گانه-علل چندگانه (MIMIC) و به روش حداکثر راست نمایی طی دوره زمانی ۱۳۹۰-۱۳۶۳ است. نتایج تحقیق نشان می دهد که افزایش جرایم اخلاقی پنهان موجب افزایش حجم اقتصاد زیرزمینی خواهد شد. افزایش جرایم فساد اداری و طلاق، افزایش شاخص فلاکت و بی سوادی مهمترین علت افزایش جرایم اخلاقی پنهان است. همچنین، افزایش فساد اداری، طلاق، بی سوادی، شاخص باز بودن اقتصاد، حجم دولت و درآمد سرانه مهمترین عوامل افزایش اقتصاد زیرزمینی است. این بررسی نشان می دهد که افزایش امنیت در جامعه مهمترین عامل کاهش اقتصاد زیرزمینی و جرایم اخلاقی پنهان است. فساد اداری تاثیرگذارترین متغیر افزایش جرایم اخلاقی پنهان و بی سوادی تاثیرگذار ترین متغیر افزایش اقتصاد زیرزمینی است. به علاوه افزایش جرایم اخلاقی پنهان موجب افزایش قتل، سرقت و آزار و اذیت و افزایش بخش اقتصاد زیرزمینی باعث افزایش مصرف شرب خمر، نقدینگی و مصرف انرژی می گردد. یافته های دیگر این تحقیق نشان می دهد که کمترین و بیشترین رشد بخش جرایم اخلاقی پنهان به ترتیب در سال ۱۳۶۷ و ۱۳۸۸ و کمترین و بیشترین رشد اقتصاد زیرزمینی در سال های ۱۳۶۵ و ۱۳۸۵ اتفاق افتاده است.

اقتصاد زیرزمینی, MIMIC, امنیت, فساد اداری, شرب خمر