محمد حسن فطرس - عضو هیات علمی، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
علی دلایی میلان - دانشجوی دکتر دانشگاه بوعلی سینا، همدان

هدف این مطالعه برآورد اندازه اقتصاد زیرزمینی و بررسی علل و آثار آن است. این مهم با استفاده از روش علل چندگانه و آثار چندگانه برای دوره ۴۷ ساله از ۱۳۴۲ تا ۱۳۸۹ انجام شد. نتایج نشان می دهند اندازه نسبی و مطلق اقتصاد زیرزمینی در ایران در طی دوره مورد بررسی فراز ونشیب هایی دارد لیکن این روند افزایشی است. میانگین اندازه نسبی اقتصاد زیرزمینی در طی این دوره ۴۷ ساله ۱۷.۸۲ بوده است.نتایج برآورد مدل های انتخاب شده نشان می دهد که بیکاری، محدودیت های تجاری، تورم، بارمالیاتی، درآمدهای حاصل از منابع طبیعی و حجم دولت از جمله عوامل اثرگذار بر گسترش اقتصاد زیرزمینی در ایران بوده اند. در این میان اثرگذاری سه عامل اول، در گسترش این پدیده در ایران بیشتر بوده است.

: اقتصاد زیرزمینی, روش "علل چندگانه–شاخص چندگانه", ایران