مهتاب میری - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
همت اله پیردشتی - گروه زراعت، پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.
ارسطو عباسیان - گروه زراعت، دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
زهرا نوری آکندی - دانشگاه صنعتی شاهرود، ایران
مهرانوش امامیان طبرستانی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

کم­آبی از مهم ترین عوامل تنش­زای محیطی است که تولید محصولات کشاورزی را به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش عملکرد می­شود. بهره­گیری از ریزجانداران افزاینده رشد گیاه و استفاده از پلیمرهای زیستی مانند کیتوزان یکی از راهکارهای بهبود تحمل گیاه در شرایط کم­آبیاری پیشنهاد شده است. در همین راستا، پژوهشی به منظور بررسی تاثیر قارچTrichoderma longibrachiatum  و محلول­پاشی کیتوزان بر ویژگی های مورفوفیزیولوژیک و عملکرد ریحان (Ocimum basilicum L.) در شرایط کم­آبیاری، به­صورت کرت­های خرد شده- فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل­های آزمایش شامل کم­آبیاری در سه سطح (دور آبیاری دو روز به عنوان آبیاری نرمال و سه و چهار روز به عنوان شرایط کم­آبیاری) به عنوان عامل اصلی و کیتوزان در سه سطح (۰، ۲/۰ و ۴/۰ گرم در لیتر) و قارچ T. longibrachiatum   در دو سطح شاهد و پیش­تیمار با قارچ تریکودرما به صورت فاکتوریل در کرت­های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با افزایش دور آبیاری از دو به چهار روز، صفات مورفولوژیک ریحان، مانند طول ریشه افزایش و طول ساقه، وزن خشک برگ، ریشه، ساقه و عملکرد ماده خشک کاهش یافت. همچنین، صفات فیزیولوژیک ریحان مانند کاروتنوئید و عدد کلروفیل­متر افزایش و مقدار کلروفیل a، b و کلروفیل کل کاهش یافت. در مقایسه، کاربرد سطح ۲/۰ کیتوزان در شرایط تلقیح با قارچ سبب افزایش محتوای کلروفیل b به میزان ۶۸ درصد شد. همچنین، بالاترین درصد و عملکرد اسانس در هر دو شرایط آبیاری نرمال و کم­آبیاری با کاربرد قارچ تریکودرما و کیتوزان حاصل شد. در مجموع، یافته­ها بیانگر اثر مثبت کاربرد همزمان قارچ تریکودرما و کیتوزان در بهبود رشد رویشی و افزایش تحمل به تنش کم­آبیاری در گیاه ریحان بود.

اسانس, رنگیزه های فتوسنتزی, ریزجانداران افزاینده رشد گیاه, عدد کلروفیل متر, وزن خشک