میثم نامداری - گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
رحمت عباسی - گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
همت اله پیردشتی - پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.منابع طبیعی ساری
فائزه زعفریان - گروه زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران.

ارتباط بین گونه­ای گیاهان در بخش زیرزمینی یک موضوع کلیدی جهت شناسایی ساز و کار رقابت و بهره­وری در کشت مخلوط است. بنابراین، به منظور ارزیابی تعاملات بخش زیرزمینی در نسبت­های مختلف کشت مخلوط گیاه دان­سیاه (Guizotia abyssinica Cass) و سویا (Glycine max (L.) Merrill) آزمایشی در دو سال زراعی (۹۷- ۱۳۹۶و ۹۸- ۱۳۹۷) و به صورت طرح بلوک­های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل نسبت­های کاشت ۰:۱۰۰، ۲۵:۷۵، ۵۰:۵۰، ۷۵:۲۵ و ۱۰۰:۰ (به ترتیب دان­سیاه- سویا) به روش جایگزینی بودند. بر اساس نتایج به دست آمده، نسبت­های مختلف کاشت اثر معنی داری بر درصد نیتروژن حاصل از تثبیت بیولوژیکی، میزان فعالیت کل میکروبی خاک، فعالیت ریشه و مقدار فنول و فلاونوئید موجود در عصاره ریشه گیاه دان­سیاه داشتند. تمامی نسبت­های مختلف کشت مخلوط در مقایسه با تیمار کشت خالص دارای قابلیت تثبیت بیولوژیکی نیتروژن بیشتری بودند. بیشترین افزایش درصد نیتروژن حاصل از تثبیت بیولوژیکی در هر دو سال زراعی مربوط به مرحله ۹۰ روز پس از کاشت بود. در این مرحله نسبت کاشت ۵۰:۵۰ به ترتیب در سال­های مورد مطالعه با میانگین ۴۶/۸۵ و ۵۸/۹۱ درصد بیشترین درصد نیتروژن حاصل از تثبیت بیولوژیکی را در اختیار داشت. علاوه بر مطالب مذکور مجموع فعالیت کل میکروبی خاک در نسبت­های مختلف کشت مخلوط بیشتر از کشت خالص گیاهان مورد مطالعه بود و در مرحله ۶۰ روز پس از کاشت نسبت کاشت ۵۰:۵۰ با میانگین ۵۶/۳۴ (g.Fluorecsceine.g-۱.h-۱μ) دارای بیشترین میزان فعالیت میکروبی خاک بود. همچنین گیاه دان­سیاه در نسبت­های مختلف کشت مخلوط ضمن افزایش فعالیت ریشه از میزان فنل و فلاونوئید بیشتری نیز در عصاره ریشه برخوردار بود. نسبت­های مختلف کشت مخلوط نیز از نظر تولید ترکیبات ثانویه موفق­تر از کشت خالص گیاه دان­سیاه عمل کردند. در نهایت، افزایش معنی­داری درصد نیتروژن حاصل از تثبیت بیولوژیکی و علاوه بر آن فعالیت بیشتر ریشه گیاه دان­سیاه به عنوان گیاه مکمل در نسبت­های کشت مخلوط می­تواند نقش مهمی در پویایی تعاملات بین­گونه­ای در بخش زیرزمینی در الگوی کشت مخلوط داشته باشد.

ترکیبات ثانویه, عصاره ریشه, فعالیت کل میکروبی خاک, نیتروژن حاصل از تثبیت بیولوژیک