حاجی کریمی - دکترای هیدروژئولوژی، دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام
شهریار عباسی - دکترای شیمی، دانشیار دانشکده علوم دانشگاه ایلام
نوری رحمانی - کارشناسی ارشد شیمی، آموزش و پرورش شهرستان ایلام

در دهه های گذشته ورود آلاینده ها با منشاء انسانی مانند فلزات سنگین درون اکوسیستم، به مقدارزیادی افزایش یافته است که این به عنوان یک خطر جدی برای حیات اکوسیستم زمین به شمار م یآید. فلزات سنگین در یک مقیاس وسیع، از منابع طبیعی و انسا ن-ساخت و نیز از طریق پساب هایخانگی و صنعتی وارد محیط زیست به ویژه آب رودخانه ها می شون د. میزان ورود این فلزات به محیطزیست، بسیار فراتر از میزانی است ک ه به وسیله فرایندهای طبیعی برداشت می شون د. رود خانه گدارخوش واقع در استان ایلام از رودخانه های مرزی ایران و عراق است که آب آن از دیرباز برای کشاورزی و منبع آب آشامیدنی دامها استفاده می شد. در سالهای اخیر با ورود فاضلاب شهر ایلام به آن بطور فزاینده ای در معرض آلودگی قرار گرفته است. اخیراً با احداث ایستگاه پمپاژ در نظر است از آبآن جهت آبیاری زمین های دشت وسیع صالح آباد استفاده شود، لذا ما را بر آن داشت که به بررسی میزان و تغییر غلظت عناصر سنگین در طول این رودخانه بپردازیم. ابتدا بافت زمین شناسی و ژئوشی میبستر و صخره های مسیر رودخانه مورد مطالعه قرار گرفت. سپس شش سایت کلیدی در طول مسیر انتخاب و نمونه برداری براساس استاندارد نمونه برداری از پسابهای مؤسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران شماره ٧٩۶٠ انجام گردید. ضمناً با استفاده از دستگاههاEC ،GPSمتر وpHمترصحرایی، ارتفاع از سطح دریا، دماTDS و pH آب در هر سایت اندازه گیری ش د. سپس نمونه ها بر اساس استانداردهای موجود به آزمایشگاه منتقل و فلزات روی، کادمیم، سرب و مس با استفاده از روش ولتامتری عریانسازی آندی ، فلزات نیکل و کبالت نیز با روش ولتامتری عریانساز ی جذبی اندازه گیری شدن د. برای اندازه گیری فلزات آهن، منیزیم و کلسیم از روش اسپکتروسکوپی جذب اتمی استفاده شد. آنیونهای بی کربنات و سولفات به ترتیب با روشهای تیتراسیون و کدورت سنجی اندازهگیری شدند. تجزیه و تحلیل داده ها مشخص شد که ژئوشیمی بستر رودخانه که موج ب افزایش چشمگیر غلظت آنیونهای سولفات، بی کربنات وpHآب رودخانه شده نقش خوبی در رسوب دادن کاتیونهای فلزات سنگین روی، نیکل، کبالت و کادمیم داشته است، ولی دو کاتیون مس و سرب یا تغییر چندانی نداشته و یا بی نظمی در غلظت داشتند که احتمالاً از صخره های مسیر رودخانه به آب اضافهشده یا نتیجه ورود به آب از منابع ناشناخته هستند. در کل بر اساس استانداردهای موجود آب رودخانه مشکلی جهت کشاورزی ندارد ولی نباید بعنوان آب آشامیدنی دامهای روستاهای اطراف رودخانه مورد استفاده قرار گیرد.

فلزات سنگین- رودخانه - گدارخوش- پمپاژ- کیفیت - آب